0

BEĞENDİM

0

Gücün Gölgesindeki Diplomasi: Trump, Gazze’de Nasıl Başardı?

İki Yılın Ardından Gelen Ateşkes

İki yıldır süren kanlı Gazze savaşını durduran ateşkes, yalnızca bir masa başı zaferi değil; aynı zamanda ABD Başkanı Donald Trump’ın dış politika anlayışının sahaya, rakamlara ve sonuçlara tercüme edilmiş hâli. Amerikalı ve İsrailli yorumcuların “Trump momenti” diye adlandırdığı bu dönem, Washington’un diplomasiyi yeniden güç eksenine oturtarak nasıl yönlendirdiğini gösteriyor. Bu yazı, Trump tarzı diplomasinin hangi araçlarla işlediğini, kimleri nasıl zorladığını ve bu yaklaşımın bedelini/vaadini inceliyor.

Doktrin: “Önce Zorlama, Sonra Uzlaşma”

Trump’ın temel tezi basit: Diplomasi ahlâki vaaz değil, güç dengesinin profesyonelce kullanımıdır. Joe Biden’ın “insan hakları merkezli” çerçevesine tezat bir yerde duran bu yaklaşım, klasik bir pazarlıkçının refleksleriyle çalışır: “Sevgi yoksa caydırıcılık olmalı; caydırıcılık varsa anlaşma mümkündür.”
Bu anlayış, Washington’un zayıfladığı düşünülen caydırıcılığını yeniden görünür kıldı. Gazze’deki ateşkes, “önce baskı, sonra müzakere” formülünün sahadaki replikası oldu; Trump hem Netanyahu’yu hem Hamas’ı kendi çizdiği parametrelerle masaya oturtabildi.

Sert Gücün Uzantısı Olarak Diplomasi

Trump’a göre diplomasi, askeri gücün alternatifi değil: onun devamı. “Önce zafer, sonra anlaşma” mottosu, Tel Aviv’de güven erozyonu yaratmış “ahlaki sınırlamalar” algısını tersyüz etti. İsrail’e açık ve net destek, aynı anda Tel Aviv’i zorlayan bir şemsiye altında verildi.
Bir İsrailli generalin sözleriyle: “Trump, iki tarafa da istemedikleri bir planı dayattı.” Yani taraflar, yalnızca baskı yüzünden değil; çıkarlarının matematiği nedeniyle de ateşkese razı oldular.

Katar Düğümü: Krizi Yutarak İlerleyen Zorunlu Uzlaşma

Bir ay önce İsrail’in, Katar’daki Hamas temsilcilerini hedef almasıyla süreç kopma noktasına geldi. Biden döneminde böyle bir kriz haftalarca sürüncemede kalabilirdi. Trump ise masaya yumruğunu vurdu: Netanyahu’yu Oval Ofis’e çağırdı, Katar Emiri’yle doğrudan hatta bağlandı ve özür krizini yutarak ilerleyen bir “zorunlu uzlaşma” inşa etti.
Klasik diplomaside “ayıp” sayılabilecek yöntemler mi? Belki. Fakat Trump’ın dünyasında etik, sonuç üretme kapasitesine bağlanıyor. Bu noktada belirleyici fark, kurumsal süreçlerden ziyade kişisel kanalların devreye girmesiydi.

Kişisel Kanallar: Kushner–Witkoff Hattı

Trump diplomasisinin imzası, bürokrasiyi bypass eden ilişki mimarisidir. Jared Kushner ve özel elçi Steve Witkoff’un perde arkası rolleri, Körfez sermayesi ve Arap başkentlerine açılan doğrudan hatlarla güçlendi.
“Devlet aklı” yerine “iş dünyası mantığı” söylemi, müzakereyi bir “deal”e çeviriyor: risk dağıtımı, kazan-kazan paketleri, yüz kaybını minimize eden çıkış rampaları… Klasik diplomasiye alaycı gelen bu yöntem, kısa vadede sonuç üretme potansiyeliyle Washington’un “oyun kurucu” rolünü pekiştirdi.

Washington’un Geri Dönüş Anı

Gazze ateşkesi, Çin’in ekonomik nüfuzunun, Rusya’nın sert risk iştahının ve AB’nin “değer diplomasisi”nin tek başına yetmediğini gösterdi; küresel düzenin kilit taşı hâlâ ABD. Trump’ın başarısı kişisel üslubunu aşarak Amerikan sisteminin esnekliğini de hatırlattı: kriz anında karar, baskı ve ödül-ceza enstrümanlarının senkronu.

Mekanizma: Zorlama Mimarisinin İşleyişi

• Sinyal ve Şok: Çizgiyi geçen tarafın hızla maliyetle yüzleşeceğini sezdirmek.
• Kaldıraçlı Paketler: Askerî/ekonomik teşvik ve yaptırımların aynı dosyada paketlenmesi.
• Yüz Kaybını Önleme: Tarafların iç kamuoyuna “zafer” anlatısı pazarlayabileceği ölçülü muğlaklıklar.
• Kişisel Temas: Lider–lider hızlı hatlar, aracıların (Kushner, Witkoff vb.) manevra kabiliyeti.
• Zaman Baskısı: Krizi dondurmadan biteviye ivme; “şimdi ya da hiç” psikolojisi.

Kırılgan Başarı: Barış Kalıcı Mı?

Ateşkes masada, fakat kalıcılık bir denklem:

• Güvenlik Garantileri: Roket ateşi ve hedefli suikast döngüsünün yeniden tetiklenmemesi.
• Yeniden İmar ve Fonlama: Körfez–AB–ABD üçgeninde sürdürülebilir finans ve şeffaf dağıtım.
• Siyasi Yol Haritası: “Geçici” düzenlemelerin kalıcılaşmasını önleyecek takvim ve metrikler.
• İç Meşruiyet: Hamas’ın, İsrail hükümetinin ve Filistinli aktörlerin kendi tabanlarına satabileceği bir “asgarî zafer anlatısı”.

Trump’ın formülü işlemiş görünüyor; ancak denge, baskının dozunu ve ödülün hızını iyi ayarlamaya bağlı. Barış ideal mi? Hayır. Her an çöker mi? Mümkün. Ama “kusurlu barış” çoğu zaman “sonsuz savaş”tan daha rasyoneldir.

Dışarıda Barış, İçeride Savaş: Amerikan Paradoksu

Trump, dışarıda ateşkesi zorlarken içeride başka bir savaş anlatısı kuruyor. Portland ve Chicago gibi Demokrat yönetimli şehirleri “kuşatma altındaki savaş bölgeleri” olarak tanımlaması, yüzlerce Ulusal Muhafız’ın konuşlandırılması, Quantico’daki konuşmasında generallere “ülke içindeki tehlikeli bölgeleri eğitim alanı olarak kullanın” talimatı…
Bu iç güvenlik retoriği, dış politikadaki “zeytin dalı”nı içeride “demir yumruk”la dengeliyor. Trump için “barış” sınırların ötesinde bir imaj, içeride ise düzen ve otoriteyle eşanlamlı bir hedef.

Eleştiri ve Savunma: Etik ile Etkinlik Arasında

Eleştiriler, bu yaklaşımın ahlâki motivasyondan yoksun olduğu, insan hakları rıhtımına nadiren yanaştığı yönünde. Savunma ise pratik: Eğer yöntem sonuç getiriyorsa, diplomasi artık “yumuşak güç nakaratı” değil; “sert gücün akıllı koreografisi”dir.
Trump tarzı, normları esneten, yüz kızartıcı görülen jestleri araçsallaştıran bir realpolitik. Kısa vadede işe yarar; orta-uzun vadede kurumların yıpranma riski ve öngörülebilirlik kaybı doğurur. Bu yüzden kalıcılık için, kişisel kanalların kurumsal çerçeveye yedirilmesi şart.

Zeytin Dalı ile Cop Arasında

Tarih, bu dönemi muhtemelen şöyle not edecek: Trump, Netanyahu’yu, Hamas’ı ve küresel başkentleri aynı masaya iten tek lider oldu. Diplomasinin tanımı değişti: Masada başrol artık yumuşak güce değil, sert gücün stratejik kullanımına ait.
Evet, plan ideal değil ve kırılgan. Evet, her an çökmeye açık. Ama bazen eksik, soğuk ve hesapçı bir barış; hiç barış olmamasından daha iyidir. Trump’ın bir elinde zeytin dalı, diğerinde cop var. Gazze’de barışa kapı aralarken, Amerika’da yeni bir iç düzen tartışmasını büyütüyor. Bu ikili imge, “gücün gölgesindeki diplomasinin” hem vaadi hem bedeli olarak tarihe düşülen nottur.