0

BEĞENDİM

0

1. Tarihsel Köken ve Bölünmenin Başlangıcı

Hz. Muhammed’in Vefatı Sonrası Yaşanan Anlaşmazlık

İslam dünyasındaki Sünni-Şii ayrımı, Hz. Muhammed’in (s.a.v.) vefatının (632) ardından Müslümanların liderliği konusunda ortaya çıkan ihtilaftan kaynaklanmaktadır.

• Sünni Görüş:
• Hz. Ebubekir (r.a.), Hz. Ömer (r.a.), Hz. Osman (r.a.) ve Hz. Ali (r.a.) sırasıyla halife seçilmiştir.
• Halifelik, Müslüman toplumunun (ümmet) seçimiyle belirlenir.
• Şii Görüş:
• Hz. Ali (r.a.), peygamberin vasiyetiyle ilk halife olmalıydı.
• İmamet (dini liderlik) Hz. Ali ve soyuna aittir ve bu makam ilahî seçimle belirlenir.

2. Sünni ve Şii Mezheplerinin Temel Özellikleri

A. Sünni İslam

• Nüfus Oranı: Müslümanların %85-90’ını oluşturur.
• İnanç Esasları:
• Kuran ve Sünnet (Peygamberin uygulamaları) temel kaynaktır.
• Dört büyük fıkıh mezhebi (Hanefi, Şafii, Maliki, Hanbeli) vardır.
• Halifelik, seçimle belirlenir.
• Önemli Merkezler: Suudi Arabistan, Mısır, Türkiye, Endonezya.

B. Şii İslam

• Nüfus Oranı: Müslümanların %10-15’ini oluşturur.
• İnanç Esasları:
• İmamet inancı: 12 İmam (Onikicilik/İsnaaşeriyye) veya diğer Şii kollarına göre farklı imam silsileleri.
• Hz. Ali ve Ehl-i Beyt’e özel bir bağlılık.
• Dinî otorite (Müçtehitler, Ayetullahlar) önemli rol oynar.
• Önemli Merkezler: İran, Irak, Azerbaycan, Lübnan (Hizbullah).

3. Temel Farklılıklar

4. Günümüzde Sünni-Şii İlişkileri

A. Siyasi ve Coğrafi Ayrışma

• Sünni Blok: Suudi Arabistan, Mısır, Türkiye, Pakistan, Endonezya, Sudan, Orta Asya’nın çoğunluğu, Ürdün,
• Şii Blok: İran, Irak (çoğunluk), Suriye (Nusayriler), Lübnan (Hizbullah).

B. Çatışma Bölgeleri

• Yemen: Husi (Şii) – Suudi Arabistan (Sünni) çatışması.
• Suriye: Eski Esad rejimi (Şii/Nusayri) – Sünni muhalifler.
• Irak: Şii çoğunluk – Sünni azınlık gerilimi.

İslam’ın Demografik Yapısı (2005 Verileri)

İslam dünyası, tarih boyunca geniş bir coğrafyaya yayılmış ve farklı mezheplerin oluşmasına sahne olmuştur. Günümüzde Müslüman nüfusun büyük bir kısmı Sünni mezhebine mensupken, Şii nüfus belirli bölgelerde yoğunlaşmıştır. Bu makale, 2005 yılı verilerine göre İslam’ın dünya genelindeki demografik dağılımını analiz etmektedir.

Ülkeye Göre Müslüman Nüfus Dağılımı

Dünya genelinde Müslüman nüfusun büyük bir çoğunluğu Sünni mezhebine mensuptur. Ancak, İran, Irak, Azerbaycan gibi ülkelerde Şii nüfus önemli bir yer tutmaktadır. Müslüman nüfusun dağılımı, tarihi, siyasi ve coğrafi faktörlerin etkisiyle şekillenmiş olup, bu farklılıklar günümüzde de dini ve politik dinamikleri etkilemeye devam etmektedir. Daha doğru ve güncel istatistikler için gelecekte daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır.

Şii ile Sünni Arasındaki Fark Nedir?

İslam dünyasında en büyük iki mezhep olan Şii ve Sünni, temelde aynı dini inançları taşırken, tarihsel, politik ve dini doktrinler açısından önemli farklılıklara sahiptir. Bu mezhepler arasındaki bölünme, Hz. Muhammed’in ölümünden sonra Müslümanlar arasındaki liderlik ve yönetim anlayışına dair yaşanan anlaşmazlıklardan kaynaklanmıştır. Bu yazıda, Şii ve Sünni arasındaki farkları, tarihsel kökenlerini, dini ritüellerini ve sosyal etkilerini ele alacağız.

Şii ile Sünni Arasındaki Bölünme Nereden Kaynaklanıyor?

Şii ile Sünni arasındaki ayrım, Hz. Muhammed’in vefatından hemen sonra ortaya çıkan liderlik krizine dayanır. Hz. Muhammed’in ölümünün ardından, Müslümanlar arasında kimin halife olacağına dair büyük bir tartışma yaşanmıştır. Bir grup, Hz. Muhammed’in kuzeni ve damadı Hz. Ali’nin halife olması gerektiğini savunmuş, diğer grup ise, peygamberin yakın arkadaşı ve ilk halife olan Hz. Ebubekir’i lider olarak kabul etmiştir.

Sünniler, halifeliğin toplumsal sözleşme ile halk tarafından seçilmesi gerektiğini savunurken, Şiiler, halifeliğin Allah tarafından belirlenen bir soy üzerinden gelmesi gerektiğini öne sürerler. Bu temel fikir ayrılığı, zamanla Şii ve Sünni mezheplerinin doğmasına yol açmıştır. Şii mezhebi, Hz. Ali’nin soyunun, İslam dünyasında halifelik yapmak için seçilmiş kişiler olduğuna inanırken, Sünniler ise ilk dört halifeyi “Raşit Halifeler” olarak kabul ederler.

Sünniler Kimlerdir?

Sünnilik, İslam dünyasında en yaygın mezhep olup, dünya genelindeki Müslüman nüfusunun büyük çoğunluğunu oluşturur. Sünni kelimesi, “Ehli Sünnet” yani peygamberin sünnetine (günlük yaşamında yaptığı davranış ve sözler) uyanlar anlamına gelir. Sünniler, Hz. Muhammed’in yaşamını ve davranışlarını takip etmeyi çok önemserler. Sünni Müslümanların, dünya genelinde oranlarının %85 ile %90 arasında olduğu tahmin edilmektedir.

Sünniler, Kuran’a dayalı bir yaşam sürerler ve bu yaşam biçimini dört ana mezhepte (Hanefi, Şafii, Hanbeli ve Maliki) temellendirirler. Her bir mezhep, İslam hukukunu (fıkıh) kendi iç anlayışına göre yorumlar. Sünni İslam’ın en eski ve önemli merkezlerinden biri Mısır’dır. Ayrıca Sünniler, dini liderlerinin devlet kontrolünde olduğu bir sistem benimsemişlerdir.

Sünnilerin inancında, halife görevi halk tarafından seçilmelidir ve bu nedenle dini liderler, devlet yönetiminden bağımsız hareket ederler. Bu anlayış, Sünni toplumların daha çok devlet yönetimine entegre olmuş liderleri tercih etmelerine neden olmuştur.

Şiiler Kimlerdir?

Şii kelimesi, Arapça “Şia” kelimesinden türetilmiştir ve “takipçi” veya “izleyici” anlamına gelir. Şii inancı, başlangıçta “Şiat-ı Ali” yani “Ali’nin takipçileri” olarak adlandırılmıştır. Şiilik, özellikle İran, Irak, Azerbaycan, Yemen, Bahreyn, Lübnan ve Pakistan gibi ülkelerde yaygındır. Dünya genelindeki Şii nüfusun, 120 ile 170 milyon arasında olduğu tahmin edilmektedir. Şii inancına sahip olanlar, İslam’ın ilk liderinin Hz. Ali ve soyunun olması gerektiğine inanır.

Şiiler, Hz. Ali’nin halifeliğine ve Ali’nin soyundan gelen kişilerin liderliğine büyük bir saygı gösterirler. Hz. Ali’nin, Hz. Muhammed’in ölümünden sonra halife olması gerektiğine inanılır ve diğer halifeler, Şiiler tarafından meşru kabul edilmezler. Bu inanç, Şii mezhebinin temelini oluşturur. Şiilikte, dini liderlerin peygamberin soyundan geldiğine ve Allah tarafından seçildiklerine inanılır. Bu sebeple, Şiiler dini liderlerini “imam” olarak adlandırırlar.

Şiiler, İmam Ali’nin soyunun, İslam’ın gerçek liderliğini temsil ettiğini savunurlar ve bu imamların özel bir manevi otoriteye sahip olduğuna inanırlar. Bu, Şii mezhebinin, Sünni mezhepten en belirgin farkıdır.

Sünniler ve Şiiler Arasındaki Farklar

Sünniler ve Şiiler arasındaki farklar sadece liderlik anlayışıyla sınırlı kalmaz. Zamanla bu politik ayrılıklar, dini ritüellere ve toplumsal hayatın diğer alanlarına da yansımıştır. İki mezhep arasında en belirgin farklardan biri, halife seçimidir. Sünniler, halifeliğin toplum tarafından seçilmesi gerektiğini savunurken, Şiiler, halifeliğin yalnızca Ali’nin soyundan gelen kişiler tarafından yapılması gerektiğini öne sürerler.

Dini ritüellerde de farklılıklar vardır. Örneğin, Sünniler ve Şiiler arasında namaz kılma biçimi, oruç tutma zamanları, mezarlık ziyaretleri ve dini bayram kutlamalarında belirgin farklar bulunmaktadır. Sünniler, Hz. Muhammed’in sünnetine daha sıkı bağlı kalmayı tercih ederken, Şiiler, imamlarının öğretilerine ve onların özel kutlamalarına daha fazla odaklanır.

Mezhepsel farklılıklar, tarih boyunca İslam dünyasında pek çok toplumsal ve politik gerilime yol açmıştır. Özellikle İran ve Suudi Arabistan gibi ülkelerde mezhepsel rekabet, bölgesel çatışmalara dönüşmüş ve bu durum, Yemen, Suriye ve Irak gibi ülkelerde de etkisini göstermiştir.

Ramazan Ayındaki Farklar

Sünniler ve Şiiler, Ramazan ayı boyunca oruç tutma biçiminde de bazı farklar gösterirler. Sünniler, güneşin batmaya başlamasıyla oruçlarını açarken, Şiiler güneşin tamamen batmasını beklerler. Şii inancına göre, orucun açılma zamanı, güneşin tamamen ufukta kaybolmasıyla belirlenir. Bu fark, her iki mezhebin Ramazan’ı yaşama biçiminde önemli bir ayrım yaratır.

Ayrıca, Şiiler Ramazan ayının 19, 20 ve 21. günlerini Hz. Ali’yi anmak için özel bir şekilde geçirirler. Hz. Ali, bu günlerde ciddi şekilde yaralanmış ve sonrasında vefat etmiştir. İran’da bu günler, resmi tatil olarak kabul edilir ve çeşitli anma etkinlikleri düzenlenir.

5. Sonuç ve Değerlendirme

Şii ve Sünni mezhepleri, İslam’ın ilk yıllarındaki liderlik anlaşmazlıklarından doğmuş ve zamanla çok derinleşen dini, kültürel ve toplumsal farklılıkları beraberinde getirmiştir. Bu iki mezhep arasındaki temel farklar, liderlik anlayışı, dini pratikler, hukuki yorumlar ve toplumsal organizasyonlar gibi pek çok alanda kendini göstermektedir. Günümüzde bu farklar, İslam dünyasında devam eden politik gerilimlerin ve dini ayrılıkların kaynağı olmaya devam etmektedir. Ancak, her iki mezhep de İslam’ın temel inançları etrafında birleşir ve ortak değerleri paylaşır, aralarındaki ayrılıklar her zaman tarihsel ve politik bağlamda şekillenmiştir.

• Ortak Noktalar:
• Temel inançlar (Tevhit, Peygamberlik, Ahiret) aynıdır.
• Kuran ve Hz. Muhammed’e bağlılık ortaktır.
• Ayrışan Noktalar:
• Liderlik (halife-imam) anlayışı.
• Dini otorite ve hukuk yorumları.
• Tarihsel olaylara (Kerbelâ, Cemel Savaşı) bakış.

Müslümanlar arasındaki bu farklılıklar, İslam’ın zengin yorum çeşitliliğini gösterir. Diyalog ve karşılıklı anlayış, mezhepsel gerilimleri azaltmada önemli bir rol oynayabilir.

“Müminler ancak kardeştirler. Öyleyse kardeşlerinizin arasını düzeltin.” (Hucurât Suresi, 10)

Bu makale, Sünni ve Şii mezheplerinin tarihsel kökenlerini, temel farklılıklarını ve günümüzdeki durumunu özetlemektedir.

Not: bu makale hazırlanırken,https://tr.euronews.com/2020/01/03/sii-ile-sunni-arasindaki-fark-nedir / https://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0slam%27%C4%B1n_n%C3%BCfus_yap%C4%B1s%C4%B1 yararlanılmıştır.