Sözlü tarih dini acılarımıza tercüman olur mu?

0

BEĞENDİM

0

Türkiye’de ve İslam coğrafyasında dini yaşayış ile ilgili önemli eksiklerden bir tanesi sözlü tarih yönteminden yeterince faydalanamayışımız. Bütün islam dünyası hacda biraraya geliyor ama omuz omuza tavaf edilen müslüman kardeşlerimizi tanımıyoruz. Bu konuda Ayşe Böhürler bazı belgesel niteliğinde çalışmalarda bulunsa da daha fazla çalışmalara ihtiyaç olduğu aşikar.

**SÖZLÜ TARİH NEDİR?**

**Söz artık uçup gitmiyor.**

Yazılı kültürün bilimsel olarak tek referans kabul edilmesinden bu yana çok zaman geçti. Sözlü anlatım “havaya karışıp kaybolan değersiz bilgiler yığını” olmaktan çoktan çıktı. Gerek bilimsel gerekse kültür-sanat alanında uçucu sözün değeri giderek artıyor. Tarih alanında sözlü anlatıma hak ettiği yeri tekrar açmaya çalışan araştırma yöntemi ise sözlü tarih oldu.

**Disiplinlerarası çalışma alanı**

Sözlü tarih, özellikle 1960′lı yıllardan itibaren ortaya çıkan yaşayan bireylerin belleğe dayalı sözlü anlatılarını arşive dayalı tarih yazımının önemli bir bileşeni olarak konumlandıran bir araştırma yöntemidir. Daha çok devlet arşivleri ile yazılan tarihin araştırma alanına sıradan insanları, gündelik yaşamı ve öznelliği dahil etme dürtüsüyle şekillenmiş ve ses kaydetme teknolojilerinin gelişmesiyle de desteklenmiş disiplinlerarası bir çalışma alanı olagelmiştir.

**Yaşamöyküsü anlatımı**

Sözlü tarihin birincil amacı, bireylerin yaşamöyküsü anlatılarını ses ve/veya görüntü yoluyla kaydederek bir  arşiv oluşturmaktır. Bu arşiv, sözlü tarihçinin ilgi alanına bağlı olarak belirli bir tarihi dönem veya konu üzerine hazırlanacak ürünün ana malzemesini oluşturur. Bir birey, aile, topluluk, mahalle veya yöre de sözlü tarihin konusu olabilir. Yakın zamana dek sözlü tarih arşivleri çoğunlukla ses kayıtlarından oluşmakta, bu kayıtlar yazılı metinler üretmek için kullanılmaktaydı. Bugün, yeni teknolojiler multimedya ürünleri oluşturmaya olanak sağlarken, postmodernizm tartışmaları bağlamında kimlik, anlatı, bellek ve öznellik gibi konular gündeme gelmiş ve bu iki gelişme, sözlü tarihin 2000li yıllarda ivme kazanmasına neden olmuştur.

**Türkiye’de sözlü tarih alanında çok az çalışma yapılmış**

Türkiye ise sözlü tarih alanında çok az çalışma yapılmış, potansiyel olarak çok verimli bir ülkedir. Son günlerde hem popüler kültürde hem de akademide bireysel tanıklıklara artan ilgi, Türkiye’nin sancılı demokratikleşme süreci ve bu sürecin beraberinde getirdiği çokkültürlü geçmişimizle yüzleşme gereksinimi, bireyselleşme sürecinin öne çıktığı 80 sonrası dönemde, ekonomik krize ek olarak kimlik sorunu ve katılımcı demokrasi sorunları, sözlü tarih yöntemine yönelik ilgi ve gereksinimi de beraberinde getiriyor. 

Yöntem olarak sıradan insanların öznel bakış açılarına odaklanan sözlü tarih, Türkiye’nin kültürel kimliği ve demokratikleşme süreci üzerine yapılan tartışmalara hem akademik ortamda hem de sivil toplum alanında önemli katkılar sunmakta. Aile tarihleri, köy ve mahalle tarihleri sözlü tarih yöntemi ile incelenerek gündelik hayatın tarihi kayda geçirilmeye başlandı. Bu tür çalışmalar sadece bilimsel açıdan değil aynı zamanda gündelik yaşam politikalarının dönüşümü açısından da çok önemli bir boşluğu dolduracaktır.

**Sözlü Tarih’in En Önemli Özelliği**

En önemli özelliği tarihin nesnesi olan insan unsurunu kendisine temel bilgi kaynağı olarak almasıdır.

**Sözlü Tarih’in Amacı**

Sözlü Tarih’in Amacı var olan yazılı kaynakların yanında süreç içinde varlığıyla olaylara yön vermiş yada katkıda bulunmuş olanların ağzından sosyal bir olayın anlatımı yada anımsama yoluyla yaşanmışlığın tekrar yorumlanmasıdır.

**Sözlü Tarih Kaynakları**

1. Aile Tarihi

2. Kurum Tarihi

3. Olay tarihi

**Sözlü Tarih’in Aşamaları**

1. Hazırlık Aşaması

2. Görüşmenin Yapılması ve Kaydedilmesi

3. Görüşmenin metin Haline Dönüştürülmesi

**Hazırlık Aşaması**

Araştırılan gerçekliğin yada sorunsalın tanımlanması, kaynakların görüşmede sistematik olarak kişiler ulaşmada, sorulacak soruların tespitinde ve konuşmanın yönlendirilmesinde yarayışlı hale getirilmesi.

**Görüşmenin Yapılması ve Kaydedilmesi**

Görüşülecek kişilerin kendilerini rahat ve güvende hissedebilecekleri bir yer seçilmelidir. Daha sonra bilgilerin tekrar kullanılabilir olması için ses veya video kamera ile kaydedilmesi gerekmektedir.

**Görüşmenin Metin Haline Dönüştürülmesi**

Bir yaşamın ya da bir deneyimin kendi varlığı ile ilişkisinin yazılı hale dönüşmesidir.

**Sözlü Tarih’in Kaynakları**

Sözlü Tarih’in en önemli kaynağı “İnsan Hafızası” dır. Sözlü tarih’in diğer kaynakları tarihi şiirler, hikayeler, efsaneler, mitoslar, destanlar, menkıbeler, fıkralar ve atasözleri olmak üzere çeşitlendirilebilir.

Sonuç olarak tüm müslümanların ortak hafıza oluşturabilmesi için sözlü tarih çalışmalarına dikkat çekmek istiyoruz.