“Kur’an’a göre kadınlardan peygamber olur mu”

0

BEĞENDİM

0

Peygamberliğin Beşerî Yönleri ve Cinsiyet Meselesi!

Peygamberlik çoğu zaman mucize, vahiy ve ilahî içerikle konuşulur; ancak meselenin beşerî ve toplumsal yüzü, yönü de vardır. Bu yazıda “Peygamber insanlardan olur; peki o insanın cinsiyeti tartışma konusu olur mu?” sorusunu, klasik kaynakların bıraktığı zengin tartışmayı sade ama titiz bir çerçeveyle ele alıyoruz.

Nebî – Resûl Ayrımı

Tartışmanın düğüm noktası iki ifadenin sınırıdır:

• Resûl : Vahyi tebliğle görevlendirilen elçi; toplum içinde açık bir davet yürütür.
• Nebî : Allah’tan vahye muhatap olandır; tebliğle özel olarak görevlendirilmiş olma şartı aranmayabilir.

Bu ayrımlar, “ Kadınlardan peygamber olur mu ? ” sorusuna yoruma bağlı olarak kimi isimler için olasılık olarak gelir.

Erkek Peygamber Vurgusu ve “Vahy/İlham” Meselesi

Kur’an, ” Biz senden önce de ancak erkeklerden peygamberler gönderdik… ” (Yûsuf 12/109; Nahl 16/43; Enbiyâ 21/7) ayetleriyle risaletin erkekler üzerinden yürüdüğünü bildiriyor. Mâtürîdî gelenek ve birçok kelâmcı için bu ayetler temel dayanak konumundadır.

Öte yandan metinde kadınlarla ilgili dikkat çekici sahneler de vardır: Hz. Mûsâ’nın annesine “vahyettik” (Kasas 28/7) ifadesi ve Meryem’in seçkinliği (Âl-i İmrân 3/42). Tartışma burada iki okuma çevresinde şekillenir:

1. “Vahy” teknik vahiydir : Bu durumda adı geçen kadınlar—özellikle Meryem ve Hz. Mûsâ’nın annesi — nebî hepsi (İbn Hazm ve bazı Eş’arî nakilleri).
2. “Vahy” ilham / tevcihtir : Birleştirilmiş vahiy, kelâmî anlamda peygamberlik vahyi değil; ilham ve ilahî yönlendirme dir. Dolayısıyla nebîlik hükmü çıkarılmaz.

Kısacası aynı ayetler ilk okumaya göre nebîliğe kapı aralar , ikinci okumaya göreyse sadece ilhamı anlatır; bu nedenle sonuç farklılaşır.

Mâtürîdiyye’nin Duruşu

Mâtürîdiyye, peygamberlerin erkek olduğu kanaatindedir. Bunun üç ana gerekçesi var:

1. 1. Metinsel dayanak: Kur’an’daki “Senden önce de ancak erkeklerden peygamberler gönderildik” vurgusu (Yûsuf 12/109; Nahl 16/43; Enbiyâ 21/7),

   2. Görevin mahiyeti: Nübüvvetin ağır mücadelesi, kamusal liderlik ve toplumsal temsil gerektirmesi,

   3. Örnekliğin sürekliliği: Fiilî anda ibadet ve günlük pratiklerde modellenen peygamberlerin erkek oluşu.

Sonuç: Bu üç temel, risaletin tarih boyunca erkekler üzerinden yürüdüğünü gösteren ana çerçeveyi oluşturur.

Peygamberlerin ulûhiyet (tanrısallık) taşımadığını; Allah tarafından işaretlenmiş, doğup yaşayan ve ölen, örnekliğiyle insanların olduğunu gösteren vurgular.

Eş’arîyye’de İki Eğilim

Eş’arî âlimlerin çoğunluğu , Mâtürîdîlere paralel biçimde peygamberlerin erkek olduğu görüştedir. Bununla birlikte, nebî–resûl ayrımlarını esas alan bazı Eş’arîler, tebliğle görevlendirilmeyen bazı kadınların nebî olduğunu söylemiştir. Bu bağlamda en çok anılan isimler Meryem ve zaman zaman Âsiye ‘dir. Ortak payda nettir: Tebliğle görevlisi kadın resûl yoktur.

“Kemâl ve Örneklik” Hadisi

كَمَلَ مِنَ الرِّجَالِ كَثِيرٌ، وَلَمْ يَكْمُلْ مِنَ النِّسَاءِ إِلَّا مَرْيَمُ بِنْتُ عِمْرَانَ وَآسِيَةُ امْرَأَةُ فِرْعَوْنَ، وَفَضْلُ عَائِشَةَ عَلَى النِّسَاءِ كَفَضْلِ الثَّرِيدِ عَلَى سَائِرِ الطَّعَامِ

“Erkeklerden kemâle eren çoktur; kadınlardan ise Meryem binti İmrân ile Firavun’un hanımı Âsiye kemâle ermiştir. Âişe’nin kadınlar üzerindeki fazileti de serîdin diğer yemeklere üstünlüğü gibidir.”(Buhârî, Enbiyâ, 54).
Bu rivayet, söz konusu kadınların manevî olgunluğunu ve örnekliğini vurgular; nübüvvet isnadı anlamına gelmez. Hadis, Hz. Meryem ve Âsiye’nin kemâlini, Hz. Âişe’nin de üstün faziletini öne çıkarır; bunu peygamberlik olarak yorumlamaz.

Metin ve Gelenekte Sık Anılan İsimler

• Hz. Meryem : Meleklerle özel hitap ve müstesna anlatım (Âl-i İmrân 3/42; Meryem 19).
  • Nebî diyenler : İbn Hazm ve bazı Eş’arî nakilleri.
  • Çoğunluk : Bu hitapları ilham olarak yorumlar.
• Hz. Âsiye (Firavun’un eşi) : Kur’an’da örnek mü’min olarak yüceltilir (Tahrîm 66/11).
  • Nebî diyenler : Az sayıdadır.
  • Çoğunluk : Fazilet ve örneklik kabul edilir; nebîlik isnat edilmez.
• Ümmü Mûsâ (Yokheved) : “ Vahyettik ” ifadesi (Kasas 28/7) tartışmanın merkezidir.
  • Nebî diyenler : İbn Hazm.
  • Çoğunluk : İlham / tevcih olarak yorumlar.
• Hz. Sâre : Meleklerin tebşîri (Hûd 11/71–72).
  • Genel kabul : Tebşîr/ilham çerçeveleri görülür; nebîlik çıkarılmaz.
• Hz. Hâcer : Kıssalardaki ilahî yönlendirmelerle anılır.
  • Genel kabul : İlham ve örneklik vurgusu.
• Hz. Havvâ : “İlk ana” olarak hürmetle anılır; açık bir vahiy lafzı yoktur.
  • Genel kabul : Kelâmî edebiyatta nebîlik isnadı bulunmaz.
• Hz. Mûsâ’nın kız kardeşi ve Belkıs (Sebe Melikesi) gibi isimlerle zaman zaman zikredilir;  peygamberlik atfedilmez.

Teolojik Arka Plan: Neden Böyle Düşünüldü?

Klasik kelâm metinleri, nübüvveti sadece metafizik bir nitelik olarak değil; Aklî meleke, ahlakî direniş ve toplumsal mücadeleyi omuzlayan kamusal bir görev olarak tasvir eder. Elmalılı’nın diliyle: Allah dilerse bu kudreti kadına da ihsan edebilir ; Ancak tarihî seyir , vahiy tecrübesinin fiilen erkek resûller üzerinden aktığını gösteriyor. Bu birliktelik “ hikmet ”i vurgusu öne çıkar: İlâhî tercihin maslahatını tüm detaylarıyla bilemeyiz.

İhtilafın Kalbi Nerede Atar?

Neredeyse ortak payda : Risalet —yani tebliğ ve kamusal davet sorumluluğu —kadınlara verilmemiştir ; tarihî örnek yoktur. Bugün için tablo şöyledir: Metin ve gelenek, kadına fazilet ve kemâlin kapısını kapatmaz ; Meryem ve Âsiye örnekliğini yüceltir . Ancak risaleti , genel tebliğ ve liderlik olarak görür; nübüvvetin fiilî tarihî örneklerini erkekler üzerinden anlatır.

Not : Bu metin bir “ hüküm listesi ” değil, klasik edebiyattaki tartışmaların panoramik bir özetidir .