NOBEL BARIŞ ÖDÜLÜ: TARİHÇESİ VE ÖNEMİ

0

BEĞENDİM

0

Nobel Barış Ödülü, Alfred Nobel (1833-1896)‘in vasiyeti doğrultusunda ulusların ve halkların kardeşliğini pekiştirmek, silah ve orduların azaltılmasını teşvik etmek ve barış kongrelerini düzenlemek için çaba gösteren kişi, kişiler veya kuruluşlara verilen prestijli bir ödüldür. Nobel Barış Ödülü, her yıl Norveç Nobel Komitesi tarafından Oslo’da düzenlenen bir törenle takdim edilmektedir.

Nobel Ödülü’nün Doğuşu ve Amacı

Nobel Ödülü, İsveçli kimyager, mühendis ve mucit Alfred Nobel (1833-1896)’in 27 Kasım 1895 tarihli ve 30 Aralık 1896 tarihinde Stockholm’de açıklanan vasiyetnamesine dayanır.

Nobel’in amacı, insanlığa hizmet eden çalışmaları ödüllendirmekti. İlk Nobel Ödülleri 1901 yılında dağıtılmış ve Alfred Nobel’in ölüm yıl dönümü olan 10 Aralık’ta verilmeye başlanmıştır.

Tarihçe

Nobel Ödülleri, fizik, kimya, edebiyat, barış, fizyoloji veya tıp dallarındaki üstün başarıları ödüllendirmek için İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi, İsveç Akademisi, Karolinska Enstitüsü ve Norveç Nobel Komitesi tarafından verilmektedir. Nobel Vakfı (1896-), Alfred Nobel’in vasiyeti uyarınca ödül organizasyonunu idare etmekte ve denetlemektedir.

Ekonomi dalındaki ödül ise, Alfred Nobel’in vasiyetinde yer almamasına rağmen, 1968 yılında İsveç Merkez Bankası (Sveriges Riksbank) tarafından ihdas edilmiştir.

Barış Ödülünün Özel Statüsü

Nobel Barış Ödülü, Norveç Parlamentosunca seçilen Norveç Nobel Komitesi tarafından takdim edilmektedir. Diğer Nobel ödüllerinden farklı olarak Oslo’da düzenlenir. Ödül kazanan kişilere bir madalya, diploma ve belirli bir para ödülü verilir. Örneğin, 2023 yılı itibarıyla ödül tutarı 11 milyon Norveç Kronu olarak belirlenmiştir.

Ödül Kazananlar ve İstatistikler

• İlk Nobel Barış Ödülü, Henry Dunant (1828-1910) ve Frédéric Passy (1822-1912)’ye 1901 yılında verilmiştir.
• 2018 yılında, Denis Mukwege (1955-) ve Nadia Murad (1993-) bu ödülü kazanmıştır.
• Marie Curie (1867-1934), 1903 yılında fizik alanında Nobel Ödülü’nü kazanan ilk kadın olmuştur. Ayrıca 1911 yılında Nobel Kimya Ödülü’nü alarak iki farklı dalda ödül kazanan ilk kişi olmuştur.
• Ödülün verildiği 826 kişi ve kuruluştan 43’ü kadındır.

Ödülün Verilmediği Yıllar

Nobel Ödülü, aday bulunamaması ya da olağanüstü koşullar nedeniyle bazı yıllarda verilmemiştir:

• 1940-1942 yılları arasında II. Dünya Savaşı nedeniyle Nobel Ödülleri verilememiştir.
• Bazı kazananlara ise hükûmetleri tarafından ödüllerini almaları yasaklanmıştır. Örneğin:
  • Richard Kuhn (1900-1967), Adolf Butenandt ve Gerhard Domagk, Nazi Almanyası hükümetinin müdahalesi nedeniyle ödüllerini alamamışlardır.

Öne Çıkan İsimler

• Jean-Paul Sartre (1905-1980) ve Lê Ðức Thọ (1911-1990) gibi isimler, Nobel Ödülü’nü reddedenler arasındadır. Sartre, tüm resmi ödülleri hayatı boyunca reddetmiştir. Lê Ðức Thọ ise ödülü, Vietnam’daki durum nedeniyle kabul etmemiştir.
• Uluslararası Kızılhaç Komitesi, üç kez Nobel Barış Ödülü’ne layık görülmüştür (1917, 1944, 1963).

Sonuç

Nobel Barış Ödülü, insanlık tarihinde barış ve kardeşlik için yapılan çabaları takdir eden en prestijli ödüllerden biridir. Alfred Nobel’in mirası sayesinde bu ödül, dünya barışına önemli bir katkı sağlamaya devam etmektedir.

Kaynaklar:

1. Nobel Prize Official Website: www.nobelprize.org
2. Nobel Vakfı Arşivleri
3. Tarihsel Nobel İstatistikleri (2023)