Maide Suresindeki ”çok soru sormayın”Ayeti…

0

BEĞENDİM

0

Soru Sormanın Sınırları ve Dinî Yükümlülükler

İslam dininde Kur’an-ı Kerim’in her ayeti, derin anlamlar ve öğütler barındırır. Bu ayetler, Müslümanların günlük yaşamlarında rehberlik ederken, aynı zamanda doğru bilgiye ulaşmalarını sağlar. Maide suresi 101 ve 102. ayetlerde, Müminlere bilgi sorgulama konusunda önemli bir uyarı niteliği taşımaktadır. İslam dininde, müminlerin dinî yükümlülüklerini yerine getirirken doğru bir tavır sergilemeleri büyük önem taşır. Bu konuda, Peygamber Efendimiz’in (s.a.v) öğütleri ve Kur’an ayetleri, dini anlamak ve uygulamak açısından belirleyici bir rehber sunmaktadır. Özellikle, sorular sorarak dinî meselelerde gereksiz tartışmaların önüne geçilmesi gerektiği vurgulanmaktadır. Bu makalede, Kur’an-ı Kerim’de geçen ve İslam toplumları için önemli olan bir ayet ve hadise odaklanılacaktır.

Kur’an Ayetinin Anlamı ve Yorumlanması:
إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَسْأَلُوا عَنْ أَشْيَاءَ إِنْ تُبْدَ لَكُمْ تَسُؤْكُمْ وَإِنْ تَسْأَلُوا عَنْهَا حِينَ يُنَزَّلُ الْقُرْآنُ تُبْدَ لَكُمْ عَفَا اللَّٰهُ عَنْهَا وَاللَّٰهُ غَفُورٌ حَلِيمٌ
قَدْ سَأَلَهَا قَوْمٌ مِنْ قَبْلِكُمْ فَصَارُوا بِهَا كَافِرِينَ

”Ey iman edenler! Açıklandığı takdirde sizi sıkıntıya sokacak hususlarda soru sormayın. Kur’an indirilirken böyle sorular sorarsanız size açıklanır. Allah onlardan sizi muaf tutmuştur. Allah çok bağışlayıcıdır, halîmdir. Bu tür soruları sizden önce de bir topluluk sormuş, fakat sonunda bunları inkâr eder olmuşlardı.”(Maide,101-102)

Tefsir Açıklamaları ve Konunun Derinlemesine İncelenmesi

İlgili ayetlerin nüzûl sebebiyle ilgili olarak, hadislerde şöyle bir olay zikredilmektedir: Hac farzı ile ilgili bir ayet inince, sahabeler bu konuda soru sormuşlar, özellikle de her yıl hac farz olup olmadığını sormuşlardır. Peygamber Efendimiz (s.a.v), bu soruya ilk başta cevap vermemiş, üçüncü defa sorulduğunda ise şu şekilde cevap vermiştir:

قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ:
“لَوْ قُلْتُ نَعَمْ لَفَرَضَتْ وَلَمْ تَطِيقُونَ”
Peygamber Efendimiz (s.a.v.) şöyle buyurmuştur:
“Şayet evet deseydim (her yıl haccetmeniz) farz olurdu. Siz ise buna tahammül edemezdiniz.”
(Müslim, Hac, 412)

Peygamber Efendimiz’e (sallallahu aleyhi ve sellem) yöneltilen bazı sorular, gereksiz ve faydasız olup, hem soran kişiyi hem de toplumdaki diğer bireyleri zor durumda bırakmıştır. Bu tür soruların örneklerinden biri, Abdullah b. Huzâfe es-Sehmî’nin (r.a.) sorduğu sorudur.

Enes b. Malik bildiriyor: Güneş tepe noktasını aşınca Resulullah (sallallahu aleyhi ve sellem) çıkıp Müslümanlara öğle namazını kıldırdı. Selam verdikten sonra minbere çıktı, kıyamet gününü ve kıyamet’ten önce büyük olayların olacağını söyledi. Sonra:

“Herhangi bir konuda bana soru sormak isteyen sorsun. Vallahi bu makamımda durduğum sürece bana ne sarsanız size cevap vereceğim!” buyurdu. Resulullah (sallallahu aleyhi ve sellem)’in böyle dediğini duyan Müslümanlar çok ağladılar. Resulullah (s.a.v.) de aynı şeyi tekrar edince adamın biri kalktı ve:

“Ben nereye gireceğim?” diye sordu. Allah Resulü (sallallahu aleyhi ve sellem): ”Cehennem’e gireceksin” karşılığını verdi. Sonra Abdullah b. Huzafe kalktı ve:

“Ey Allah’ın Resulü! Benim babam kim?” diye sordu. Resulullah (sallallahu aleyhi ve sellem) :

”Baban Huzafel dir” buyurdu. Hz. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) yine tekrarla sorusu olanın sormasını istedi. Bunun üzerine Ömer dizleri üzerine çöktü ve:

“Rab olarak Allah’a, din olarak İslam’a ve Resul olarak Muhammed’e razı olduk!” dedi. Ömer böyle deyince Resulullah (sallallahu aleyhi ve sellem) sustu, sonra şöyle buyurdu:

”Canım elinde olana yemin olsun ki demin şu duvarın yanında bana cennet ile cehennem gösterildi. Hayır ve şer konusunda bu gördüğüm şeyleri daha önce görmüş değildim.”(Bu Hadis Sahihtir. Abdurrezzak kanalıyla Buhari (7294) ve Müslim (2359)

Bu tür sorular, kişilerin mahremiyetini tehlikeye atmakta ve toplum içinde huzursuzluğa neden olmaktadır. Nitekim, Peygamber Efendimiz, gereksiz ve aşırı soru sormanın önceki ümmetleri helâk ettiğini belirterek, ümmetini bu konuda uyarmıştır.

Bu hadiseler, İslam’da soru sorma adabının önemini vurgulamakta ve gereksiz, faydasız sorulardan kaçınılması gerektiğini göstermektedir. Soru sormanın, öğrenme ve bilgi edinme amacı taşıması, fitneye, şüpheye veya gereksiz münakaşalara yol açmaması esastır. Bu nedenle, Müslümanların soru sorma adabına riayet etmeleri, hem kendi manevi gelişimleri hem de toplum huzuru açısından büyük önem taşır.

Bu hadisler, dinî yükümlülüklerin yerine getirilmesinde ölçülerin belirli bir düzeyde bırakılması gerektiğini vurgular. Sorulması gereken sorulara, zamanında ve yerinde yanıt verilmesi önemlidir, ancak gereksiz sorulardan kaçınılmalıdır. Bu olay, Maide Suresi 101-102. ayetlerinin nüzul sebeplerine ışık tutar. Ayetlerde de belirtildiği gibi, gereksiz ve detaylı sorular sormaktan kaçınılmalı, dinin pratik ve uygulanabilir olmasına özen gösterilmelidir.

Dinî Yükümlülüklerde Aşırı İstek ve Yanlış Yorumlar

Ayette geçen uyarı, geçmişteki bazı kavimlerin davranışlarını hatırlatmaktadır. Bu kavimler, kendilerine bildirilmiş olan dinî hükümleri yetersiz bularak daha fazla yükümlülük talep etmişlerdir. Sonunda, fazla yükümlülük istemek ve bunlar üzerinde ihtilafa düşmek, onları dinî sorumluluklarından uzaklaştırmıştır.

Hz. Peygamber (s.a.v)’in bu hadislerinede de belirtildiği üzere, müslümanların üzerine düşen, İslam’a uygun şekilde soruları sormak ve gereksiz tartışmalardan kaçınmaktır. Aksi halde, doğru olanı terk edip yeni ve yanlış yükümlülükler ortaya çıkarılabilir.

Dinî Sorumlulukların Yerine Getirilmesinde Dikkat Edilmesi Gerekenler

Bu ayet ve hadisler, sadece İslam’ın erken dönemine ait bir tavsiye değil, günümüze kadar geçerli olan evrensel bir mesaj taşımaktadır. Müslümanlar, dini sorumluluklarını yerine getirirken Resûlullah’ın (s.a.v.) örnekliğinden ve öğütlerinden faydalanmalı, geleneksel ve kişisel anlayışlar üzerinden yeni dini yükümlülükler icat etme hatasına düşmemelidirler.

Çıkarılacak Hükümler:

1. Birinci Sonuç:
   Ayetteki yasaklama, sadece vahyin henüz indirildiği dönemi kapsar. Peygamber Efendimiz (s.a.v.) hayatta olduğu zamanlarda, sorulara verilecek cevaplar yeni hükümler getirebilirken, onun vefatından sonra, herhangi bir konuda bilgi edinmek, dinin gerekliliklerine uymak açısından zorunludur.
2. İkinci Sonuç:
   Yasaklanan sorular şunlardır:
   • Dinî açıdan önemli olmayan ve pratiğe dökülmeyen sorular.
   • Şeriatın suskun kaldığı ve hakkında yeni bir hüküm verilmesi halinde zorluklar yaşanabilecek konular.
   • İnsanları rahatsız edebilecek, özellikle kişisel meseleleri içeren sorular.
3. Üçüncü Sonuç:
   Dinî bir hüküm gerektiren sorular, Allah’ın izniyle sorulmalıdır. Allah, “Eğer bilmiyorsanız, ehli zikre sorun.” (Nahl, 16:43) buyurmuştur.

Sonuç olarak: Dini bilgileri öğrenmek, sorumlulukları yerine getirmek ve zararlı olmayan konularda soru sormak, Müslümanların görevlerindendir. Ancak gereksiz, zorluk çıkarabilecek veya pratik bir faydası olmayan sorulardan kaçınmak, dinin ruhuna uygun bir tutumdur. Resûlullah’ın (s.a.v.) öğütleri bu konuda Müslümanlara rehber olmalıdır.sormak teşvik edilmiştir, ancak bu soruların ne amaçla soruldukları ve sonuçlarının ne olacağı dikkatle değerlendirilmelidir.

Kaynaklar:

Kur’an Yolu Tefsiri, Cilt 2, Sayfa 347-348