İşte o yazı dizisi: Sahih Fetvalar-4

0

BEĞENDİM

0

**BEDİRHABER-**[Diyanet İşleri ](https://www.bedirhaber.com/diyanet)Başkanlığında Din Görevlisi olarak çalışan ve girmek üzere gayret gösteren herkesin dikkatini çekmesi gereken sürekli bir yazı dizisidir.

**ABDEST İLE İLGİLİ MUSAHHAH FETVALAR-3**

**
Çıplak ayak üzerine mesh edilebilir mi? **

Kur‟an-ı Kerim‟de abdestle ilgili olarak “Ey iman edenler! Namaza kalkacağınız zaman yüzlerinizi, dirseklere kadar ellerinizi ve -başlarınıza mesh edip- her iki topuğa kadar da ayaklarınızı yıkayın” buyrulmaktadır** (Mâide, 5/6)**.  Ehl-i sünnet mezheplerinin tamamı, bu âyet-i kerime‟de yıkanması emredilen; yüzün, dirseklerle birlikte kolların ve topuklarla birlikte ayakların yıkanmasının farz olduğu konusunda görüş birliği içindedirler **(İbn Rüşd, Bidâyetü‟l-müctehid, Mısır, 1395/1975, I, 15-16)**.  Hz. Peygamber ve ashabının abdest alırken ayaklarını yıkadıklarına dair tevatüren **(el-Kettânî, Nazmu‟l-mutenâsir, Mısır, ts. , s. 59)** nakledilen hadisler** (Buhârî, Vudû 7, 24, 28, 38, 39, 41, 42; Müslim, Taharet 3, 4, 18; Ahmed b. Hanbel, Müsned, I, 59, IV, 112) **ayakları yıkamanın farz olduğuna delildir.

Ayrıca Peygamberimiz (s.a.s.), abdest alırken ayaklarını mesh eder gibi yıkayıp da ökçelerine su ulaşmayan kişileri gördüğünde: “Vay o topukların ateşten haline” buyurmuştur **(Buhârî, Vudû 27, 29; Müslim, Tahâre 25, 26, 28; Mâlik, Tahâre, 5)**. Yine Peygamberimizin, abdest alıp da ayağı üzerinde tırnak kadar kuru yer kalan birisi yanına geldiğinde ona: “Dön de abdestini tam al” buyurmaları **(Müslim, Tahâre, 31; Ebû Dâvûd, Tahâre 67; İbn Mâce, Tahâra 139)**, abdestte ayakların yıkanmasının farz olduğuna delildir.  Bu âyet-i kerime ve hadisler gösteriyor ki abdestte çıplak ayak üzerine mesh etmek caiz değildir.  

**
Tedavi maksadı ile cilde sürülen ilaç vb. maddeler abdeste engel olur mu? **

Abdest alırken yıkanması gereken bir organın üzerine tedavi maksadıyla sürülen ancak tabaka oluşturan merhem vb. maddelerin yıkanması, yapılan tedaviye engel teşkil etmiyorsa, bu organın yıkanması gerekir. Eğer yıkamak zarar veriyorsa, ıslak elle üzerine mesh edilir. Mesh etmek de zararlı ise o da terk edilir** (İbn Âbidîn, Reddu‟l-Muhtâr, I, 186 vd.)**. Çünkü dinimiz zaruretler halinde yasakları mubah kılmış, kişiye kaldıramayacağı yükü yüklememiş, zorluğun giderilmesini ilke edinmiştir.  Bu maddeler deri üzerinde bir tabaka oluşturmuyorlarsa, abdeste hiçbir zararları olmaz.  

**
Abdest nasıl alınır? **

Abdest, “belli organları usulüne uygun olarak su ile yıkamak ve bazılarını da ıslak el ile mesh etmek” şeklinde tarif edilir** (Merğînânî, el-Hidâye, I, 12)**. Abdestle ilgili olarak Kur‟an-ı Kerîm‟de, “Ey iman edenler! Namaza kalktığınızda yüzlerinizi, dirseklere kadar kollarınızı yıkayın, başınızı meshedin ve topuklara kadar ayaklarınızı yıkayın. Eğer su bulamazsanız temiz toprakla teyemmüm edin” **(Mâide, 5/6)** buyrulur. Hz. Peygamber (s.a.s.) de hem abdestin nasıl alınacağını müslümanlara fiilî olarak göstermiş** (Merğînânî, el-Hidâye, I, 13)** hem de abdestsiz olarak kılınacak hiçbir namazın Allah katında kabul olunmayacağını belirtmiştir **(Buhârî, Vudû 2; İbn Mâce, Tahâret, 47)**.  Abdestin bu ayette ifadesini bulan dört farzında sünnî fıkıh mezhepleri ittifak etmişlerdir. Ancak Hanefî mezhebinin dışında kalan diğer üç sünnî mezhebin bunlara bazı şartlar ilâve ettiği görülür. Meselâ abdeste niyet etmek bu üç mezhebe göre, abdeste başlarken besmele çekmek Hanbelîler‟e göre, dört farzın âyette sayılan sıraya uygun yapılması (tertîp) Şâfiî ve Hanbelîler‟e göre, bu işlemlerin ara verilmeden yapılması (muvâlât) Mâlikî ve Hanbelîler‟e göre, farzdır.

Dört mezhebin farz saydığı hususları da içerecek şekilde sünnet ve âdâbına **(Buhârî, Vudû, 8; Ebû Dâvûd, Taharet, 65)** riayet edilerek, abdest şöyle alınır: Niyet ve besmele ile abdeste başlanıp önce eller bileklere kadar ve parmak araları da ovuşturularak üç defa yıkanır. Varsa deri üzerindeki hamur, boya, sakız gibi maddeler temizlenir. Parmaktaki yüzük oynatılır. Misvak veya diş fırçası ile, bunlar yoksa sağ elin parmaklarıyla dişler temizlenir. Sağ el ile üç defa ağza, üç defa da burna su verilir. Üç kere yüz yıkanır. Sonra dirsekle birlikte sağ kol üç defa, sonra aynı şekilde sol kol üç defa yıkanır. Sağ el ıslatılarak avuç ve parmakların içiyle başın üstü bir defa mesh edilir. Bu şekilde başın dörtte birini mesh etmek yeterli ise de iki elle başın tamamının mesh edilmesi Maliki mezhebine göre farz **(İbn Cüzey, el-Kavaninü‟l-fıkhıyye, s. 23)**, diğer mezheplere göre sünnettir. Eller yine ıslatılarak başparmakla kulağın dışı, şahadet parmağı veya serçe parmakla içi mesh edildikten sonra her iki elin arkasıyla boyun mesh edilir. Önce sağ, sonra sol ayak, parmak uçlarından başlanarak topuk ve aşık kemikleri de dahil olmak üzere yıkanır. Parmak aralarının yıkanmasına özen gösterilir **(Kâsânî, Bedaiu‟s-Sanâî, 1, 65-75)**.  

**
Periton diyalizine giren hastanın abdesti ne zaman bozulur?**

Periton diyalizi böbrek yetmezliği hastalığında kullanılan bir tedavi yöntemidir. Bu yöntemle karın boşluğuna bir katater yerleştirilir. Bu kataterden verilen diyaliz sıvıları ile karın boşluğu doldurulur. Karın zarı bir filtre görevi görür. Kandaki zararlı madde ve fazla sıvılar karın boşluğundaki sıvıya geçer. Bu sıvının boşaltılması ile vücutta biriken fazla sıvı ve zehirli maddeler vücuttan atılır.  Yukarıda izah edildiği şekliyle Periton Diyalizi uygulanan böbrek hastalarının karın boşluğuna verilen ve daha sonra dışarı atılan sıvılar vücuttaki dinen pis sayılan bir nesnenin dışarıya çıkması hükmündedir. Bu itibarla, idrardan korunma hususunda gösterilen titizliğin, bu su için de gösterilmesi gerekir. Mezkûr sıvının anlatıldığı şekilde vücut dışına çıkışı veya çıkarılışı, normal hallerde vücuttan dışarı çıkan dinen pis bir maddede olduğu gibi abdesti bozar. Elbiseye veya bedene bulaşması halinde bu kısmın yıkanması gerekir** (Kâsânî, Bedaiu‟sSanâi‟, 1, 119, Merğînânî, el-Hidâye, 1, 15). **

**
Varis çorabı üzerine mesh yapılabilir mi? **

Varis hastalığından dolayı ayağa giyilmesi gereken özel çoraplar, kırık, çıkık üzerindeki sargı hükmündedir. Kırık, çıkık üzerindeki sargıya mesh edilmesinde de bir sakınca yoktur** (İbn Mâce, Taharet, 134; Kâsânî, Bedaiu‟s-sanâi‟, I, 89; İbn Âbidîn, Reddü‟l-muhtar, I, 278)**. Bu itibarla, varis çorapları üzerine mesh edilmesinde de bir sakınca yoktur.  

**
Kına, oje, ruj ve jöle gibi makyaj malzemeleri abdest ve gusle engel midir? **

Abdest ve gusülde yıkanması gereken organların -zaruret olmadıkça- tamamının hiç kuru yer kalmadan yıkanması gerekir. Buna göre abdest alırken, yıkanması gereken organlardan birinde kuru yer kalırsa, abdest sahih/geçerli olmaz **(Müslim, Tahâre, 31; Ebû Dâvûd, Tahâre, 67)**. Gusülde ise vücutta, suyun ulaşabildiği her yerin yıkanması gerekir **(Mâide, 5/6)**.  Bu itibarla, abdest veya gusül alacak kimsenin, yıkanması gereken organlarında, suyun altına ulaşmasına engel olacak bir tabaka bulunmamalıdır **(Müslim, Hayz, 35-38)**.  Oje ve ruj gibi vücut üzerinde tabaka oluşturup suyun bedene ulaşmasına mani olan maddeler abdest ve gusle engel olur. Bunların abdest veya gusülden önce giderilmesi gerekir** (Alî el-Kârî, Fethu bâbi‟l-İnaye, I, 31)**. Jöle ise bir tabaka oluşturmadığından abdest ve gusle engel olmaz.  

**
Hemoroid/basur hastalığından dolayı gelen kan nasıl temizlenir, abdest nasıl alınmalıdır? **

Hemoroidin ya da başka bir uzvun kanaması ile abdest bozulur. Ancak kanadığı halde akmayan ve çıktığı yerin dışına taşmayan kanamalar abdesti bozmaz **(Mevsılî, el-İhtiyâr, I, 9)**. Şâfiî ve Malikî mezhebine göre kanama hiçbir şekilde abdesti bozmaz **(İbn Kudâme, el-Muğnî, I, 195)**.  Hemoroid kanaması süreklilik taşıyorsa bu kimse özürlülere tanınan kolaylıktan istifade edebilir. Şöyle ki, dinmeyen burun kanaması, yaradan kan sızması, idrar tutamama, devamlı yellenme gibi bedenî rahatsızlıklar, en az bir namaz vakti süresince devam etmesi halinde, özür olarak kabul edilmiştir. Böyle olan kimseye de özürlü denir. İslâm dini kolaylık dinidir; kişiye gücünün üstünde yük yüklemez. Özürlü sayılan kişilerin ibadetlerini yerine getirebilmeleri için birtakım kolaylıklar getirmiştir. Özürlüler, her vakit için abdest alır ve mazeret teşkil eden rahatsızlığından başka, abdest bozan bir hal meydana gelmedikçe, bu abdestle o vakit içerisinde dilediği kadar namaz kılar, Kur‟an-ı Kerim okur ve diğer ibadetlerini yaparlar. Namaz vaktinin çıkmasıyla veya başka abdest bozan bir halin meydana gelmesiyle özürlü kimsenin abdesti bozulur. Kişiyi özürlü kılan hal, bir namaz vakti boyunca hiç meydana gelmezse, özür ortadan kalkmış olur ve o kimse özür sahibi olmaktan çıkar. Özürlü kimseden akan kan, irin, idrar gibi şeylerin çamaşıra bulaşması halinde, bundan kaçınılması mümkün değil ve temizlendiğinde tekrar bulaşacaksa çamaşır yıkanmadan namaz kılınabilir. Fakat elbiseye tekrar bulaşmayacaksa, yıkanması gerekir** (Kâsânî, Bedaiu‟s-Sanâi‟, I, 28-29)**.  

**
Saç boyası, abdest ve gusle engel midir? **

İçeriğinde kan gibi dinen temiz olmayan şeyler bulunmadığı sürece, el veya başa sürülen kına, boya gibi maddelerin katı atıkları iyice yıkanıp, sürüldüğü yerlerden temiz ve saf bir su akması durumunda, bunların deri ve saçlarda bıraktığı renk suyun deriye nüfuzuna engel olmaz **(İbn Âbidîn, Reddü‟l-muhtar, I, 329-331)**. Dolayısıyla deri üzerinde tabaka oluşturmayan, kına** (Buhârî, Libâs, 66; İbn Mâce, Libâs, 34)** saç boyası ve jöle gibi maddeler abdest ve gusle mani değildir.