İslâm’ın Müziğe Bakışı

0

BEĞENDİM

0

İslâm’ın Müziğe Bakışı

Giriş

İslâm dini, insan hayatının her alanına dair genel ilkeler koymuş, sanat ve estetikle ilgili konularda ise daha çok ahlaki ölçülere vurgu yapmıştır. Müzik de bu alanlardan biridir. Müziğin hükmü konusunda İslâm’ın kesin ve mutlak yasaklayıcı bir yaklaşımı olmayıp, genel ilkelere bağlı olarak değerlendirme yapılması esas alınmıştır. Bu makalede, İslâm’ın müziğe bakışı, Kur’ân ve sünnetten örneklerle açıklanacak, İslâm âlimlerinin konuya dair farklı görüşleri değerlendirilecektir.

İslâm’da Müzik: Genel İlkeler

İslâm, müzik konusunda ayrıntılı ve spesifik bir yasaklama getirmektense, genel ahlaki ölçüler belirlemiştir. Buna göre müzik, eğer dinin inanç ve ahlak ilkelerine aykırı değilse, insanı kötülüğe sevk etmiyor ve haramı teşvik etmiyorsa dinen sakıncalı kabul edilmez. Ancak, şehveti tahrik eden, insanı günaha yönelten veya içeriği haram olan müziklerin icrası ve dinlenmesi İslâm’a göre uygun görülmemektedir.

Kur’ân ve Sünnette Müzik

Kur’ân-ı Kerîm’de müziğin mutlak anlamda yasaklandığını gösteren açık bir ayet bulunmamaktadır. Aynı şekilde sünnette de müziğe dair genel bir yasak değil, belirli bağlamlarda müziğe müsamaha gösterildiğine dair örnekler mevcuttur. Örneğin, Resûlullah (s.a.s.) nikâhın ilan edilmesi amacıyla def çalınmasını teşvik etmiştir (Tirmizî, Nikâh, 6 [1089]; İbn Mâce, Nikâh, 20 [1895]). Ayrıca, bayram günü Hz. Âişe’nin evinde def çalan ve türkü söyleyen iki câriyenin engellenmesine karşı çıkarak, “Bırakın, bugün bayramdır” demiştir (Buhârî, ʽÎdeyn, 25 [987]; Müslim, Salâtü’l-ʽîdeyn, 17 [892]).

Bu örnekler, müziğin belirli şartlar altında hoş karşılandığını ve hatta sosyal hayatta yer bulduğunu göstermektedir.

İslâm Âlimlerinin Görüşleri

İslâm tarihinde müziğin hükmü hakkında farklı görüşler ortaya konulmuştur. Bazı âlimler müziği tamamen mekruh ya da haram sayarken, bazıları onu mubah kabul etmiş, hatta ibadet dışında ruhu dinlendiren, insanı motive eden bir araç olarak görmüştür.

Müzik konusunda lehte ve aleyhte ileri sürülen görüşler dikkatlice değerlendirildiğinde, müziğin ilke olarak mubah kabul edildiği, ancak içeriği ve etkisine göre hükmünün değişebileceği anlaşılmaktadır. Bu bağlamda Zeylaî’nin Tebyînü’l-hakâik adlı eserinde yer alan değerlendirmede müziğin mutlak anlamda yasaklanmadığı belirtilir (bkz. Zeylaî, Tebyînü’l-hakâik, 4/222).

İslâm’ın Müziğe Bakışı: İlâhî ve Ezgisel Müzik Bağlamında

İlâhîler ve Dini Ezgiler

İlâhîler, Allah’a duyulan sevgi ve saygıyı, peygamber sevgisini ve tasavvufi aşkı konu alan, çoğunlukla dini içerikli söz ve melodilere sahip ezgilerdir. Bu tür müzikler ibadet ortamlarında, tasavvuf meclislerinde veya bireysel tefekkür anlarında kullanılmaktadır. İçeriklerinin İslâm’ın inanç ve ahlak ilkeleriyle uyumlu olması nedeniyle, ilâhî dinlemek veya söylemek dinen sakıncalı görülmemektedir.

Tasavvuf ve Müzik

Özellikle tasavvuf geleneğinde, müzik bir manevi yükseliş aracı olarak değerlendirilmiştir. Mevlevî semâları, Bektaşî nefesleri ve diğer tarikat musikileri bunun en güzel örnekleridir. Bu ezgiler, kişiyi Allah’a yakınlaştırmayı amaçladığından dolayı birçok tasavvuf ehli tarafından teşvik edilmiştir.

Uyarılar ve Ölçülülük

Bununla birlikte, ilâhî ya da ezgisel bile olsa müzikte ölçülülük önemlidir. Müzik bir ibadet şekli değil, ibadeti derinleştiren bir araç olarak görülmelidir. Bu nedenle bazı âlimler, ilâhîlerin ibadet yerine konulmasına karşı uyarılarda bulunmuşlardır. Ayrıca gösterişe, nefsani duygulara veya bid’ate sebep olacak uygulamalardan da sakınılması gerektiği belirtilmiştir.

Sonuç

Bu tür müzikler, içerik bakımından genellikle dini değerlerle örtüştüğü için İslâm âlimlerince çoğu zaman daha olumlu değerlendirilmiştir.

İlâhî ve ezgisel müzik türleri, İslâm’ın genel ahlaki ilkelerine uygunluk taşıdığı sürece olumlu değerlendirilmiştir. Bu türler, hem bireysel manevi gelişime katkı sağlamakta hem de toplumsal dayanışma ve ruhsal birliktelik oluşturmaktadır.

İslâm’ın müziğe bakışı katı ve mutlak bir yasaklayıcılıktan ziyade, içeriği ve etkisine göre değişkenlik gösteren bir yaklaşıma dayanır. Kur’ân ve sünnette müziğin tümüyle haram olduğuna dair açık bir hüküm yoktur. Aksine, belirli şartlar altında müziğin hoş karşılandığı örneklerle sabittir. Müziğin hükmü, İslâm ahlâkı ve ilkeleri çerçevesinde değerlendirilmelidir.