Kıymetli okurlarım yazılarıma birkaç hafta ara vermek durumunda kaldım, affınıza sığınarak bu haftaki yazımda “hak” kelimesi ve “haklardan” bahsetmek istiyorum.

Sözlükte “gerçek, sâbit ve doğru olmak, gerekmek; bir şeyi gerçekleştirmek; bir şeye yakînen muttali olmak” anlamlarında masdar ve “gerçek, sâbit, doğru, varlığı kesin olan şey” anlamlarında isim olan “hak” kelimesi (çoğulu hukūk) genellikle bâtılın zıddı olarak gösterilir.

Diğer yandan:
1. Bir şeyi hikmetin gereğine uygun olarak icat eden; bundan dolayı hak Allah’ın bir ismi veya sıfatı sayılmıştır.
2. Hikmetin gereğine uygun olarak yapılan iş; Allah’ın bütün fiilleri bu anlamda haktır.
3. Bir şeye aslına uygun ve doğru olarak inanma, bu şekilde kazanılmış inanç, bilgi.
4. Gerektiği şekilde, gerekli ölçüde ve gereken zamanda meydana gelen iş.
Anlamlarına da gelmektedir.(tdv İslam Ansiklopedisi “Hak” maddesi)
Kur’ân-ı Kerîm’de 247 yerde geçen hak kelimesi âyetlerin çoğunda bâtılın zıddı olarak kullanılmıştır.
Konuyla ilgili Kur’an’ı Kerim’den Bazı Ayet Mealleri:

1-“Hakkı batılla karıştırıp da bile bile hakkı gizlemeyin.” (Bakara, 2/42)

2-“(Ey Muhammed!) Biz sana Kitab’ı (Kur’an’ı) hak olarak indirdik ki, insanlar arasında Allah’ın sana öğrettikleri ile hüküm veresin.Sakın hainlerin savunucusu olma.” (Nisa, 4/105)

3-“Deki: Ey Kitap ehli! Hakkın dışına çıkarak dininizde aşırı gitmeyin.Daha önce sapmış, bir çoklarını da saptırmış ve dümdüz yoldan da sapmış bir milletin keyif ve arzularına uymayın.” (Maide, 5/77)

4-“Sonra hepsi, gerçek sahipleri olan Allah’a döndürülürler.İyi bilin ki hüküm yalnız O’nundur.O hesap görenlerin en çabuğudur.” (En’am, 6/62)

5-“Bu böyle.Çünkü Allah hakkın ta kendisidir.Onu bırakıp da taptıkları ise batılın ta kendisidir.Şüphesiz ki Allah yücedir, büyüktür.” (Hac, 22/62)

6-“Hak geldi batıl zail(yıkıldı)oldu.Zaten batıl yıkılmaya mahkumdur.” (İsra,17/81)

7-“Tartıyı adaletle yapın, teraziyi eksik tutmayın.” (Rahman, 55/9)

Konuyla Alakalı Hadislaerden Bazıları:

1- “Şüphesiz Yüce Allah, her hak sahibine hakkını vermiştir.” (Tirmizi, Vesaya, 5)

2-“Müslümanın Müslüman üzerindeki hakkı beştir:Selamı almak, hastayı ziyaret etmek, cenazeye katılmak, davete icabet etmek ve aksırana Allah’tan rahmet dilemek.” (Buhari, Cenaiz, 2)

3-“Allah’ın kulları üzerindeki hakkı, Allah’a ibadet etmeleri ve ona hiçbir şeyi ortak koşmamalarıdır.Kulların Yüce Allah üzerindeki hakkı ise kendisine ortak koşmayan kimselere azap etmemesidir.” (Müslim, İman, 49)

4-“…Ailenin senin üzerinde hakkı vardır. Misafirin senin üzerinde hakkı vardır. Nefsinin senin üzerinde hakkı vardır.” (Ebu Davud, Tatavvu, 27)

5-“Kim kardeşine haksızlık etmişse, onunla helalleşsin.” (Buhari, Rikak, 48)

6-“Kıyamet Günü mü’minler ateşten kurtulurlar ve cennetle ateş arasındaki bir köprü üzerinde durdurulurlar.Orada, dünyada iken aralarında meydana gelmiş haksızlıklar için kısas yapılır.Nihayet haksızlıklardan temizlendikleri ve pak oldukları zaman cennete girmelerine izin verilir.” (Buhari, Rikak, 48)

7- Yahudi olduğu söylenen bir adam Peygamber Efendimize(sav) borç verdiği deveyi kaba bir tavırla ister, sahabi efendilerimiz bu tavır sebebiyle onu paylamak isterler.Ancak kutlu Nebi: “Hak sahibinin söz söyleme hakkı vardır.” Buyurarak bu tavrı anlayışla karşılar.(Müslim, Müsakat, 120)

8-“Sizin, hanımlarınız üzerinde hakkınız olduğu gibi, hanımlarınızın da sizin üzerinde hakları vardır.Sizin hanımlarınız üzerindeki hakkınız, hanımlarınızın namuslarını muhafaza etmeleri ve hoşlanmadığınız kimsenin evinize girmesine izin vermemeleridir.Dikkat edin! Hanımlarınızın sizin üzerinizdeki hakkı onların giyim ve gıda ihtiyaçlarının güzelce karşılanmasıdır.” (İbn Mace, Nikah, 3)

9-“Rabbin hoşnutluğu anne babanın hoşnutluğuna, O’nun öfkesi ise anne babanın öfkesine bağlıdır.” (Tirmizi, Birr, 3)

10-“Allah’a ve ahiret gününe iman eden kişi komşusuna eziyet etmesin.” (Buhari, Edeb, 85)

11-“Zulümden sakının! Çünkü zulüm kıyamet gününde karanlıklar olacaktır.” (Müslim, Birr, 56)

12-Doğru karar verme endişesiyle Efendimiz:“İhtilaf edilen durumlarda bana hak olanı göster.” Diye Allah’a dua etmiştir.(Müslim, Müsafirin, 22)

Almanya vize başvuru Amaçları

13-“Kim kardeşine haksızlık etmişse, onunla helalleşsin.” (Buhari, Rikak, 48) Buyurdular.

Ayet ve Hadisler muvacehesinde konuya açıklık getiren ulema, beş temel esasın (usul-u hamse) ön plana çıktığını ve bu esaslara(haklara) saygının ve bu esasları korumanın ise; hem fertlerin hem de kamu adına işleri deruhte eden devlet ricalinin en önemli vazifelerinin olduğunu bildirmektedirler.Bu esaslar(Haklar):

1-Canın Korunması:

Kur’an’ı Kerim’de Cenab-ı Hak şöyle buyuruyor: “İşte bu yüzdendir ki İsrailoğullarına (Tevrat’ta) şöyle bildirmiştik: “Kim bir canı, başka bir cana ya da yeryüzünde fesat çıkarmasına karşılık olmaksızın öldürürse, bütün insanları öldürmüş gibi olur. Kim de bir adamın hayatını kurtarırsa sanki bütün insanların hayatını kurtarmış olur. Andolsun ki; onlara, peygamberlerimiz apaçık delillerle geldiler. Sonra, onlardan birçoğu, bu ayet ve mucizeler geldikten sonra, yine de yeryüzünde fesat çıkarmaya ve azgınlık etmeye devam ettiler.” (Maide, 5/32)

Peygamber Efendimiz(sav) Veda Hutbesi’nde:”Ey insanlar! Sözümü iyi dinleyiniz! Bilmiyorum, belki bu seneden sonra sizinle burada bir daha buluşamayacağım.İnsanlar! Bu günleriniz nasıl mukaddes bir gün ise, bu aylarınız(Zilhicce) nasıl bir mukaddes bir ay ise, bu şehriniz(Mekke) nasıl mukaddes bir şehir ise canlarınız, mallarınız, namuslarınız da öyle mukaddestir, her türlü tecavüzden korunmuştur.” Buyurdular.

Demek ki, canı koruma, can taşıyanı koruma en büyük vazifedir.Anne karnındaki cenin de can taşıdığından onu mazeretsiz kürtajla aldırmak haramdır.

2-Dinin Korunması:Her türlü inanç sahibinin koruma altında olmasıdır.

Bu hak: Evveliyetle, inanç özgürlüğünü ifade eder.Kur’an’ı Kerimde: “Dinde Zorlama Yoktur”, “Sizin dininiz size benim dinim de bana.” Buyurulur.

Saniyen, din aslında her şeyin korunması anlamına gelir. Çünkü din hayatın bizatihi kendisidir.Hayatın kurallarını koyan Kur’an, canlı cansız bütün varlıklardan, insanların çalışma ve sosyal hayatından, ibadet hayatından, beşeri ilişkileri düzenleyen kurallardan… bahseder.Din hayata hayat katar.

3-Aklın Korunması:

Akıl insanın en üstün vasfıdır.Kur’an’ı Kerim’de, “Düşününüz”, “Hala düşünmez misiniz?”, “Onlar hiç düşünmezler mi?”, “Ey akıl sahipleri ibret alınız” gibi ifadeler insana aklını kullanmasını salık eder.Tabiki insanın tek düşünebilen varlık olması bu vahiylere onu muhatap yapmıştır.

Aklın korunması, aslında insanın düşündüklerinin, söylediklerinin, yazdıklarının, çizdiklerinin, kitaplarının, dergilerinin, gazetelerinin; hulasa onun düşüncelerinin ürünü olan her değerinin muhafazası anlamına gelmektedir.

4-Neslin Korunması:

İnsan neslinin devamı çok önemlidir.Bunun yolu meşru(nikah) evliliktir.Nikah, doğacak çocuğun neslini korumaktır.Peygamber Efendimiz(sav) evliliği teşvik etmiş, nikahı zorlaştıracak miktardaki mihri hoş görmemiştir.

5-Malın Korunması:

Dünya insanlara hizmet ediyor.İnsanlarda insanlara hizmet ediyor.Her şey insan için.Toprak insan için bitiriyor, su insan için akıyor, hava insan için var, güneş insan için doğuyor…İnsanın sahip olduğu şeyler bir emek, alın teri, mücadelenin eseri.Bu sebeple insanın sahip oldukları da aslında ondan bir parça.

Allah her hak sahibine hakkını verdiğine göre, hakkına rıza göstermeli kendinin olmadığı bir şeyi izinsiz almamalıdır, kullanmamalıdır.Başkalarının malını kendi malı gibi korumalıdır.Peygamberimiz(sav) malını korurken öldürülen kişinin şehit olduğunu haber vermektedir.

Allah bizlere, Hakkı hak bilip onda sabit kadem olmayı, batılı batıl bilip ondan uzak durmayı nasip eylesin.

Allah (c.c), Hak ve hakikatin ortaya çıkması için mücadele eden kardeşlerimizi her türlü tehlikeden korusun.Onları iki cihanda aziz eylesin.Amin.

Selam ve Dua ile.