İlahî İrade ve Hikmet Ekseninde Etnik Çeşitlilik

0

BEĞENDİM

0

Her insan bir dilin konuşulduğu, bir kültürün yaşandığı, bir hayat tarzının paylaşıldığı sosyal bir ortamda doğar, büyür, yetişir. Çevre formatlar insanı adeta, hassasiyetleri ve değerleriyle. İnsan süreç içinde hem zihinsel hem duygusal bağ kurar çevresiyle; önemser, sever hatta idealize eder.

Bazı sosyal psikololji uzmanları insanın kişilik ve değerlerinin oluşumunda çevresel faktörlerin sanıldığından daha etkili olduğu görüşündedir. Pedegoglar ise çevresel şartların önemini inkar etmemekle birlikte, sağlıklı ve nitelikli eğitimin altının kalın çizgiler ile çizilmesi gerektiği kanaatindedirler.

Kişilik, değer ve inançların oluşumunda çevrenin, eğitimin ya da diğer faktörlerin etkisi ne olursa olsun, insan yaratılışça düşünmeye, muhakeme etmeye, sorgulamaya elverişli hatta bir bakıma vazifeli olarak yaratılmıştır. Bu bakımdan herkes rüşt çağından itibaren kendisini, olayları, fizik alemi okumaya, anlamaya ve değerlendirmeye çalışmakla yükümlüdür.

İnsanın, çevresinden aldığı gerçekliklerden birisi de “etnik aidiyeti”dir. İslam alimleri insan iradesinin söz konusu olmadığı ebeveyni, doğduğu yer, doğum zamanı, fiziksel ve psikoljik özellikleri vb. gerçeklikleri “ıztırarî kader” olarak anar; kimsenin bundan sorumlu tutulmayacağını kaydeder.

Genel anlamda, “göreceli olarak genetik farklılıklar taşıyan topluluk” demek olan “ırk” gerçeği, fert planında bir kimsenin sahip olduğu genetik özelliklerle kıyaslanabilir. Nasıl ki insanın morfolojik ve genetik özelliklerinde insan iradesinin payı yoksa toplum planında ırklara ait özelliklerde de insan iradesinin rolü yoktur.

Daha açık ve vurgulu olarak belirtmek gerekirse, “etnik aidiyet” ya da “ırkî mensubiyet” tamamıyla ilahi iradenin eseridir. Nitekim Yüce Yaratıcı bunu kitabında şöyle beyan eder: “Ey insanlar! Şüphe yok ki, biz sizi bir erkek ve bir dişiden yarattık ve birbirinizi tanımanız için sizi boylara ve kabilelere ayırdık. Allah katında en değerliniz, O’na karşı gelmekten en çok sakınanızdır. Şüphesiz Allah hakkıyla bilendir, hakkıyla haberdar olandır” (Hucurât 49/13).

Bu ayet, insanları çeşitli etnik aidiyetlere ayıranın bizzat Yüce Allah olduğunu açık bir biçimde dile getirmektedir. Kullarını gerek Türk, Kürt, Arap gibi ana etnik karakterlere gerekse aşiret, oymak gibi alt etnik kimliklere mensup kılan O’dur, O’nun iradesidir. Allah’a inanan bir kimse elbette O’nun iradesine saygı gösterir, göstermelidir.

Allah’ın iradesine saygı göstermek, minumum düzeyde, her etnik yapıya değer vermek ve hiçbirisini aşağılamamak ile mümkün olur.

İlahî irade ise tecellilerinde birçok hikmet ihtiva eder. Zira Allah (C.C.) irade ve kudret sahibi olduğu gibi hikmet sahibidir de. Peki, etnik çeşitliliğin hangi hikmet ya da hikmetleri vardır? İlgili ayet bunun merkezine “muarefe/tanışma”yı koyar.

“Muarefe” karşılıklı tanışma, bilişme, irfanlaşmadır. Kelime, “Allah’ı tanıma” anlamındaki “marifet” sözcüğü ile aynı köktendir. İnsanın bu dünyadaki en temel vazifesi “tenzilî/Kur’anî” ayetler ile “tekvinî/fizikî” ayetlerden yola çıkarak Allah’ı; birliği, ilimi, kudreti, rahmeti, hikmeti gibi aşkın ve içkin özellikleriyle tanımaya çalışmaktır. Tanıma “vesile”lerden, “nişan”lardan, “ayet”lerden yola çıkılarak gerçekleşir. Aksi halde tanıma kuru bir söz ve kuru bir zandan ibaret kalır.

İlahî marifete ermede “insan” Allah’ın en önemli ayetlerinden biri olduğu gibi “insan toplulukları” da –fıtrî özellikleri açısından- O’nun yine en büyük ayetlerinden biridir. Ancak söz konusu ayetteki “muarefe” bu tür açılımlara işaret etmekte ise de asıl anlamı itibariyle “toplumların birbirleriyle tanışmaları”nı ifade etmektedir. Birbirlerini tanıyan toplumlar birbirlerinin güzelliklerinden, erdemlerinden, olumluluklarından haberdar olur, bunları kendi hayatlarına taşıma imkanı elde ederler. Böylece birbirleriyle barışık insanlardan oluşan bir toplumun fazilet, huzur ve güven içinde yaşaması gibi birbirleriyle tanışan, bilişen, birbirleriyle barışık olan toplumlardan oluşan ülkeler, coğrafi bölgeler, kıtalar, nihayet topyekun insanlık barış ve huzur içinde yaşama ve kendini gerçekleştirme imkanı bulur.

Yaratıcı nazarında etnik gerçeklik “tanışma” hikmetli olarak O’nun iradesinin eseri olduğu halde, geçmiş bir tarafa, bugün de etnik farklılıklar çekişme ya da çatışma vesilesi olabilmekte, canlara kıyılabilmektedir. Kendi etnik mensubiyeti ne olursa olsun, bir mümin hiçbir şekilde başka bir etnik gerçekliği dışlayamaz, dışlamamalıdır, kavga sebebi sayamaz, saymamalıdır, bunu çatışma nedeni görmez, görmemelidir.

Bu bağlamda günümüz Müslümanlarına düşen her konuda olduğu gibi bu konuda da ilahî mesajlara kulak vermesi, ferdi ve toplumsal hayattaki görev ve sorumluluklarını bu bilinç içinde gerçekleştirmeye çalışmasıdır.