Hz. Ebu Bekir’in Resulullah’ın mirası olan Fedek arazisini Hz. Fatıma’ya vermemesinin sebebi nedir?

0

BEĞENDİM

0

Fedek Meselesi: Tarihî Süreç ve Hukukî Boyut

Fedek, İslam tarihinde önemli bir yere sahip olan ve Hz. Peygamber’in (asm) vefatından sonra miras tartışmalarının merkezinde yer alan bir bölgedir. Bu makalede, Fedek’in tarihî arka planı, hukukî statüsü ve kaynaklarda yer alan tartışmalar detaylı bir şekilde ele alınacaktır.

Fedek’in Coğrafî ve Tarihî Konumu
Medine’nin yaklaşık 150 km kuzeyinde bulunan Fedek (günümüzde Hâit), verimli tarım arazileriyle ünlü bir Yahudi yerleşimiydi. Hz. Peygamber (asm), Hicrî 7. yılda (M. 628) Fedek halkıyla yaptığı anlaşma sonucu bu bölgeyi savaşsız bir şekilde İslam devletinin topraklarına katmıştır (İbn Hişam, es-Sîre, 2/332).

Kur’an-ı Kerim’de Fedek’in Hukukî Statüsü
Fedek’in hukukî durumunu açıklayan Haşr sûresi 6. ayet-i kerime:

وَمَا أَفَاءَ اللَّهُ عَلَىٰ رَسُولِهِ مِنْهُمْ فَمَا أَوْجَفْتُمْ عَلَيْهِ مِنْ خَيْلٍ وَلَا رِكَابٍ وَلَٰكِنَّ اللَّهَ يُسَلِّطُ رُسُلَهُ عَلَىٰ مَن يَشَاءُ وَاللَّهُ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ
“Allah’ın, onlardan Peygamberine verdiği fey için siz at ve deve koşturmadınız (savaşmadınız). Fakat Allah, peygamberlerini dilediği kimselere galip kılar. Allah her şeye kadirdir.”[Haşr, 59/6]

Bu ayet-i kerime, Fedek’in “fey” statüsünde olduğunu ve doğrudan devlet kontrolüne geçtiğini göstermektedir.

Hz. Peygamber’in Vefatı Sonrası Miras Tartışması
Resulullah’ın (asm) vefatından sonra Hz. Fatıma (r.a.) ve bazı hanımlarının Fedek’ten miras payı talebi üzerine Hz. Ebu Bekir (r.a.), Peygamberimizden (asm) şu hadis-i şerifi nakletmiştir:

”أَبِي بَكْرٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ أَنَّهُ قَالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ: ”لَا نُورَثُ مَا تَرَكْنَاهُ صَدَقَةٌ
“Ebu Bekir (r.a.)’den rivayet edildiğine göre, şöyle demiştir: Ben Resûlullah (s.a.s.)’i şöyle buyururken işittim: ‘Biz (peygamberler) miras bırakmayız. Bıraktıklarımız sadakadır.'”[Buhârî, Ferâiz, 3; Müslim, Cihad, 49]

Bu hadis-i şerif, peygamberlerin mal varlıklarının normal miras hükümlerine tabi olmadığını beyan etmektedir. Hz. Ebu Bekir (r.a.), bu hadisi delil göstererek şu hükümleri çıkarmıştır:

1. Peygamberlik Makamının Özel Statüsü:
   “لا نورث” (Biz miras bırakmayız) ifadesi, peygamberlerin bıraktıklarının şahsî miras olmadığını, bu malların ümmetin ortak menfaati için kullanılması gerektiğini göstermektedir.
2. Sadaka (Kamu Malı) Hükmü:
   “ما تركنا صدقة” (Bıraktıklarımız sadakadır) kısmı, Resulullah’ın (asm) geride bıraktığı malların Beytülmal statüsünde olduğunu ve Kur’an’ın Haşr Suresi 6-7. ayetlerinde belirtilen “fey” hükümlerine tabi olduğunu ortaya koymaktadır.
3. Tarihî Uygulamanın Dayanağı:
   Hadis, Hz. Ebu Bekir’in (r.a.) Fedek konusundaki kararının temel dayanağı olmuş, Hz. Ömer ve Hz. Ali dönemlerinde de bu uygulamanın devam etmesiyle İslam hukukunda yerleşik bir prensip haline gelmiştir.

Hükmün Hikmeti:
Peygamberlerin malının miras olarak dağıtılmayıp kamu yararına kullanılması, risalet makamının kutsiyeti ve ümmetin maslahatı gözetilerek konulmuş bir hükümdür. Bu durum, peygamberlerin şahıslarıyla değil, tebliğ ettikleri dinle öne çıkmaları gerektiğine işaret eder.

Hz. Fatıma ile Hz. Ebu Bekir Arasındaki Diyalog
Kaynaklarda nakledilen bu tarihî diyalog şöyledir:

فَقَالَتْ فَاطِمَةُ لِأَبِي بَكْرٍ: مَنْ يَرِثُكَ إِذَا مُتَّ؟

قَالَ: وَلَدِي وَأَهْلِي.

قَالَتْ: فَمَا لَكَ تَرِثُ أَبِي دُونَنَا؟

فَقَالَ أَبُو بَكْرٍ: يَا بِنْتَ رَسُولِ اللهِ، وَاللهِ مَا وَرِثْتُ مِنْ أَبِيكَ دِينَارًا وَلَا دِرْهَمًا وَلَا شَاةً وَلَا بَعِيرًا

“Fatıma (r.a.), Ebu Bekir (r.a.)’e: ‘Sen öldüğünde sana kim varis olacak?’ diye sordu.

Ebu Bekir: ‘Çocuklarım ve ailem’ dedi.

Bunun üzerine Fatıma: ‘Öyleyse babamın malına niye bizden başkasını varis yapıyorsun?’ dedi.

Hz. Ebu Bekir şöyle cevap verdi: ‘Ey Resulullah’ın kızı! Allah’a yemin ederim ki, babanın ne bir dinarını, ne bir dirhemini, ne bir koyununu, ne de bir devesini miras aldım.'”[Buhârî, Meğâzî, 14]

Halifeler Döneminde Fedek’in Durumu
Hz. Ömer (r.a.) döneminde Fedek’in gelirleri Beytülmal’e aktarılmış (Belâzürî, Fütûhu’l-Büldân, s. 42), Hz. Ali (r.a.) halife olduğunda ise Fedek’in statüsünde herhangi bir değişiklik yapılmamıştır (Taberî, Tarih, 3/202). Bu durum, Hz. Ebu Bekir’in (r.a.) kararının isabetliliğini teyit etmektedir.

Tarihî Süreçte Fedek
Emevîler (661-750) ve Abbâsîler (750-1258) döneminde Fedek, halifelerin kontrolünde kalmıştır. Hz. Fatıma’nın (r.a.) torunları zaman zaman Fedek’i talep etseler de, İslam hukukçuları çoğunlukla Hz. Ebu Bekir’in (r.a.) görüşünü benimsemişlerdir.

İslam Hukuku Açısından Değerlendirme
Fedek meselesi, İslam hukukunda şu temel prensipleri ortaya koymaktadır:

1. Peygamberlerin malları miras değil, sadakadır.
2. Fey statüsündeki araziler devlet malıdır.
3. Kamu yararı, şahsi menfaatin önündedir.

Fedek meselesi, İslam tarihinde sünnete bağlılık ve adalet ilkelerinin en önemli örneklerinden biridir. Ayet ve hadislerle sabit olan bu hükümler, İslam devlet yönetiminin temel prensiplerini yansıtmaktadır. Hz. Ebu Bekir (r.a.), Hz. Ömer (r.a.) ve Hz. Ali (r.a.)’nin Fedek konusundaki tutumları, İslam’ın kamu malı anlayışını ve adalet prensiplerini göstermesi açısından son derece önemlidir.

Kaynakça

• Buhârî, Ebu Abdullah Muhammed b. İsmail, el-Camiu’s-Sahih
• Müslim, Ebu’l-Hüseyin Müslim b. Haccac, el-Camiu’s-Sahih
• İbn Hişam, Abdulmelik, es-Sîretü’n-Nebeviyye
• Belâzürî, Ahmed b. Yahya, Fütûhu’l-Büldân
• Taberî, Muhammed b. Cerir, Târîhu’l-Ümem ve’l-Mülûk
• Kur’an-ı Kerim, Haşr Sûresi

NOT:

Fedek Vahası

[KUZEY] 
Hayber (≈80 km) 
│ 
├───────┐ 
│       │ 
│ FEDEK │→ Verimli hurma bahçeleri
│ VAHASI│→ Su kaynakları (●) 
└───────┘ 
│ 
[GÜNEY] 
Medine (≈150 km) 

[DOĞU] 
Vadi'l-Kura ────┐ 
                │ Ticaret yolu
[BATI]          │
Kızıldeniz ←───┘

Önemli Özellikler:

1. Konum: Medine-Hayber arasında stratejik geçiş noktası
2. Yüzölçümü: Yaklaşık 50 km² verimli arazi
3. Su Kaynakları:

• 3 doğal pınar (●)
• Sulama kanalları ağı

1. Sınırlar:

• Kuzey: Kayalık tepeler
• Güney: Kumluk arazi
• Doğu-Batı: Ticaret rotası

Tarihi Detaylar:

• Hz. Peygamber döneminde yıllık olarak yaklaşık ≈ 10.000 dinar gelir
• Yahudi yerleşiminin merkezindeki kale kalıntıları
• Günümüzde Al-Hait köyü sınırları içinde

Not: Detaylı coğrafi harita için Google Earth’te “Al-Hait, Saudi Arabia” koordinatlarını (24.5°K 39.6°D) arayabilirsiniz. Bölgede hala tarihi su kanallarının izleri görülebilmektedir.