Hizmetkâr Bir Lider; Din Görevlisi

Liderlik kavramı 1900’ lü yılların başından itibaren araştırmacıların üzerinde yoğunlaştığı her türlü organizasyonda kilit rol oynayan önemli bir kavramdır. Kitleleri harekete geçiren, bireyleri güdüleyen ve organizasyonların faaliyetleri icra etmelerine en büyük katkıyı sağlayan unsurlardan biri hiç şüphesiz liderdir.

Liderlik kavramı ilk zamanlarda doğuştan gelen bir kavram olarak ele alınmıştır. Önceleri herkesin lider olamayacağı, liderliğin öğrenilemeyeceği ancak doğuştan gelen dürtülerin insana liderlik vasfını kazandırabileceği düşünülmekteydi. Yönetim ve organizasyon biliminin gelişmesiyle liderlik kavramı genişlemiş ve liderliğin yeni tanımları ortaya çıkmıştır.Böylelikle araştırmacıların üzerinde ittifak ettiği gerçek şu ki, liderlik özelliği doğuştan olmasa da sonradan öğrenilebilen özelliklerle kişide bulunabilmekte ve kişi iyi bir lider olabilmektedir.

Lider, denilince hepimizin aklına ‘söz ola kese savaşı, söz ola kestire başı’ atasözünde geçtiği etkide sözü dinlenen, dediğini yaptırabilen, tabiiyeti altında olan kişileri karizmatik yapısı ya da peşinden sürükleyen edasıyla yönetebilen kimseler gelmektedir. Ancak yukarıda da bahsi geçtiği gibi yönetim ve organizasyon biliminin ilerlemesi liderlik kavramına da yeni boyutlar eklemiştir. Bu bağlamda karizmatik liderlik, hizmetkâr liderlik, dönüşümcü liderlik, astların yapısına göre liderlik gibi her biri birer tez konusu olan liderlik kavramları literatüre girmiştir, ancak bu yazıda, olayı din görevlisi bağlamında ele alacağımdan burada bizim için en kayda değer unsur hizmetkâr liderlik kavramıdır.

1970’ li yıllarda Robert Greenleafhizmetkâr liderlik kavramını ilk kullanan kişiydi. Greenleafhizmetkâr liderliği HermanHesse’nin Doğuya Yolculuk adlı romanından esinlenerek bilim dünyasına katmıştır. Romanda Leo adlı birinden bahsedilir, Leo, seyahate çıkan bir gruba hizmet etmekle görevlidirgrubun lideri değildir. Leo, gruba şarkılar söyleyerek, onlara hizmet ederek ruhunu katarak katkıda bulunur. Seyahat esnasında Leo birden kaybolur, grup üyeleri Leo’nun varlığına o kadar alışmışlardır ki yokluğunda grup dağılır ve seyahati tamamlayamaz… Benim anladığım Leo bir hizmetkâr olsa da grubun üyeleri onu kafalarında manevi bir liderlik konumuna oturtmuşlardı. Greenleafburadan liderlerin gruplarıyla iletişimlerinde onların üzüntüleriyle üzülen, sevinciyle sevinen, her türlü sıkıntısında yanlarında olan, empati kuran onları geliştiren bir profil sergilemelerinin başarılı bir liderlik olacağı görüşüne ulaşmışve hizmetkâr liderliği literatüre kazandırmıştır.

Toplumumuzda din görevlisi denince akla ilk gelen terim imamlıktır. Aslında müftüler, vaizler, Kuran kursu öğreticileri, müezzinler vs. din görevliliği kavramının içine girmektedir, lakin din görevlisi denince ilk akla gelen imamlıktır ve zaten bu mesleklerin her biri imamlıktır aynı zamanda.

İmam kelimesi Arapça’ da lider, önder, devlet başkanı gibi anlamlarda kullanılır. Buradan anlıyoruz ki din görevlilerimiz aslında birer liderdirler. Bu liderlerin peşinden gelen kimseler vardır, kendilerini takip eden, hal ve hareketlerini onun tarzına göre şekillendiren kimseler.

Greenleaf, hizmetkâr liderliğin özelliklerini dinleme, empati, iyileştirme, farkındalık, ikna etme, kavramsallaştırma, ilerigörüşlülük, diğerkamlık, insanların gelişimine bağlılık, Takım oluşturma gibi… Şimdi bu özellikleri bir yana bir de “imamlık” vazifesini bir yana koyalım, düşündüğümüzde bir imamda bulunması gereken evsaf tam da işte bunlardır.Soralım kendimize kim etrafında kendi dertlerini dinleyen, zor zamanlarında kendisine yardımcı olan, gelişimine katkı sunan, her konuda kendisine katkı sağlayan biri olmasını istemezki? Nitekim Efendimiz’ in (S.A.S) hayatına baktığımızda işte bu evsafı görmekteyiz. O ki, “Ya Resulallah! Ben falanca kadın ile arkadaş olmak istiyorum, onunla zina yapmak istiyorum” diyen genci bile karşısına alıp dinlemiştir. Hadislere baktığımızda gerek ailevi, gerek maddi, gerekse manevi her türlü sıkıntısı olan Ashabını can kulağıyla dinlemiş onlara çözüm yolları sunmuştur. O ki,“Kendin için istediğini Müslüman kardeşin için de istemedikçe hakkıyla iman etmiş olmazsınız!” sözüyle empati kurmanın önemini yüzyıllar önce ümmetine sunarak nasıl bir imam olunması gerektiğini ortaya koymuştur. O ki, kız çocuklarını dahi gömen bir toplumu ıslah çalışmasına girişerek cahiliye toplumunu iyileştirip canlarını İslam için feda edebilecek düzeyde iman dolu göğüslere sahip bir topluluk inşa etmiştir. O ki, bir gayr-i müslim cenazesi yanından geçerken bile ayağa kalkarak İslamiyetin samimiyet ve barış dini olduğu konusunda farkındalık oluşturmuştur. O ki, kendilerine her türlü işkenceyi reva gören müşriklerin işkenceleri karşısında geri adım atmayacak derecede iman etmiş olan gençleri İslam’ a girmeye ikna etmiştir. O ki, cahiliye toplumunun bütün kötü gelenekleri üzerine kafa yorarak her bir sorunu kavramsallaştırıp problemlerin teker teker aşımını sağlamaya çalışmıştır. O ki,Hudeybiye antlaşmasıyla ne kadar ileri görüşlü bir önder olduğunu ortaya koymuştur. O ki, “komşusu açken tok yatan bizden değildir diyerek” diğerkamlığın önemine vurgu yapmıştır. O ki,Ashab-ı Suffe ile bize, bir liderin etrafındakileri geliştirmesine önem vermesi gerektiğinin en önemli örneğini göstermiştir. O (S.A.S), öyle bir liderlik gerçekleştirmiştir ki, etrafı, kendisinin Mirac olayından bahsettiğini Hz. Ebubekir’e ileten müşriklere karşı “O söylüyorsa doğrudur” cevabını veren Ebu Bekir-i Sıddik gibi kimselerle sarılıydı.

Siyer-i Nebiye baktığımızda,Hizmetkâr kelimesini efendimizle yan yana kullanmaktan haya ediyorum, lakin O’ nun hayatında bugün hizmetkâr lider olarak tanımladığımız kavramın eşittirinde olan bir liderlik anlayışı vardı. Din görevlilerimiz etrafında kimselerle yukarıda saydığımız on özelliği dikkate alarak iletişim kurduklarında ıslaha muhtaç yapıda olanlara büyük fayda sağlayacaklardır. Zira“Seyyid’ül-Kavmi Hâdimühüm”( kavminin efendisi onlara hizmet edendir) Hadis-i Şerifi nasıl bir lider olma gerekliliği konusunda din görevlilerine en önemli örnekliktir.