Hilâlin Görülme Farklılığı ve İhtilâf-ı Metâli’

0

BEĞENDİM

0

قال رسول الله ﷺ: “صُومُوا لِرُؤْيَتِهِ وَأَفْطِرُوا لِرُؤْيَتِهِ، فَإِنْ غُمَّ عَلَيْكُمْ فَأَكْمِلُوا العِدَّةَ ثَلَاثِينَ.”

Peygamber Efendimiz (s.a.s.) buyurdu ki:
“Hilali (Ramazan hilalini) görünce oruca başlayın ve hilali (Şevval hilalini) görünce bayram edin. Hava bulutlu olursa içinde bulunduğunuz ayı otuza tamamlayın.”(Müslim, Sıyâm, 19-20 [1081]; bkz. Buhârî, Savm, 5, 11 [1900, 1909])

Hadisin Açıklaması

Bu hadis-i şerif, İslam’da Ramazan ve Bayram günlerinin belirlenmesinde hilalin görülmesine dayalı yöntemi açıkça ortaya koymaktadır. Hadiste vurgulanan üç temel nokta şunlardır:

1. Ramazan’ın Başlangıcı: Ramazan ayının başladığını belirlemek için hilalin görülmesi esas alınır. Eğer hilal görülmüşse oruca başlanır.
2. Bayramın Belirlenmesi: Şevval hilali görüldüğünde Ramazan sona erer ve bayram ilan edilir.
3. Bulutlu Hava Durumu: Eğer hava kapalı olup hilal görülemezse, mevcut ayın gün sayısı 30’a tamamlanarak oruç ve bayram günleri belirlenir.

Bu hadis, İslam’da ay takvimi esas alındığı için, kamerî ayların başlangıcının gözlem yoluyla tespit edilmesi gerektiğini ortaya koyar. Ayrıca, bulutlu veya sisli hava gibi durumlarda ihtiyatlı hareket edilmesi ve ayın 30 güne tamamlanması gerektiğini ifade eder. Hadis, hem Buhârî hem de Müslim gibi sahih hadis kaynaklarında geçtiği için güvenilirliği konusunda ittifak edilmiştir.

Gece ve Gündüzdeki Farklılık Gibi Hilâlin Görülmesi de Değişir

Dünyanın hareketine bağlı olarak gece ve gündüz, dünyanın her yerinde aynı saatte başlamadığı gibi, hilâl de her bölgede aynı anda görülmez. Kamerî ayların başlangıcı kabul edilen hilâl, güneşin batışından sonra batı ufkunda ortaya çıkar. Ancak güneş, dünyanın her yerinde farklı saatlerde battığı için hilâlin görülebilme zamanı da ilk görüldüğü yerden itibaren batıya doğru ilerledikçe değişiklik gösterir. İşte hilâlin dünyanın farklı bölgelerinde farklı saatlerde görülmesi olayına “ihtilâf-ı metâli’” denir.

Hilâlin Görülmesinin Tüm Bölgeler İçin Geçerli Sayılması

Belli bir bölgede hilâlin görülmesinin, diğer bölgeler için de geçerli olup olmayacağı konusu, fıkıh âlimleri arasında ihtilaf edilmiştir. Hanefî, Malikî ve Hanbelî mezheplerinin çoğunluğu ile Ebü’t-Tayyib et-Taberî (ö. 450/1058) gibi bazı Şâfiî fakihlerine göre ihtilâf-ı metâli’ye itibar edilmez. Yani herhangi bir bölgede hilâl usûlüne uygun şekilde görülmüşse, ister yakın ister uzak olsun, bütün Müslümanların buna uyması ve buna göre oruca başlaması ya da bayram yapması gerekir.