Allah (cc), Arzın her yerinde, mescid adâbı içinde olsunlar diye, âhir zaman ümmeti için yeryüzünü mescid kılmıştır. Bizim ahlâk yapımızın temelini yüce yaratıcının bizi her yerde gördüğü inancı oluşturmaktadır. Mehmet Âkif bunu ne güzel ifade eder:

Ne irfandır veren ahlâka yükseklik, ne vicdandır

Fazilet hissi insanlarda Allah korkusundandır

Makam, kariyer, şöhret , bilgi vb değildir insanı yücelten. Allah korkusu, kutsala saygı, varlığa hürmet, kendini bilmesidir. Kendini bilen Rabbini bilir, şerefül mekân bil mekin (makamın şerefi orada oturandandır) demişler.

Bizim söz bünyanımızı şekillendiren, ahlak yapımızın harcı, edebimizin tâcı Rıza-i ilahîdir. Bir Müslüman alkışlasınlar, övsünler ve desinler diye bir iş yapmaz, bir söz söylemez. Sokaklara boy boy resmini asıp yaptığı hayratı dillendirmez.. Taşa taşı her kişi, taşa gülü er kişi, arı su içer bal akıtır, yılan su içer zehir akıtır âli değerler hakkı için her konuşana laf yetiştirmez.

Hz Mevlana bir gün talebeleriyle yolda giderken kendini bilmezin biri hakaret eder. Hazret hiç sesini çıkarmaz. Talebeleri kızarak efendimiz müsade buyurun şuna haddini bildirelim deyince; Mevlana (rahmetullahi aleyh) şu cevabı verir: “Kimin hazinesinde ne varsa onu kullanır. Bizim hazinemizde hakaret yoktur. Bir köpek sizin ayağınızı ısırsa siz de onun ayağını ısırır mısınız?”

Bizim söz söyleme edebimizin istikametini: “İnsan bir söz söylediğinde söylediğini anında kaydetmekle görevli bir gözcü vardır” kutsî ikazıyla ağzımızdan çıkan her kelimenin hesabının sorulacağı inancı belirler.

Bir hırsız Behlül Dânâ hazretlerinin külahını çalar. Hazret, hırsızın peşinden değil de ters istikametteki mezarlığa doğru koşar. Hırsız şu tarafa gitti sen niye ters istikamete gidiyorsun diyenlere, mezarlığı göstererek onu burada bekleyeceğim. Bir gün mutlaka gelecektir diye cevap verir. Sözün yere düştüğü, dilin hiç bir zaman olmadığı kadar kirlendiği günümüzde Behlül Dânâ hazretleri gibi hikmetli söz söyleyenler de dokuz köyden kovulmakla yetinilmeyip, sesinin duyulmaması, sözünün anlaşılmaması için her çareye baş vuruluyor.

Allah (cc)’nün Esma-i hüsnası’ndan bir ismi de Rab’dır. Rab, her şeyi terbiye eden anlamındadır. Ecdadımız öğretmene, terbiye edici anlamında mürebbiye demiş. Bu eğitim de evvelen dilden başlar. Bundan dolayıdır ki, Osmanlı medreselerinde talebelere ilk öğretilen şey: Birincisi, hıfzul lisan selametül insan, ikincisi de nazar ber kadem olun nazar ber etraf olmayın imiş. Bunun anlamı, insan diline sahip olursa başı selamet bulur. Yürürken adımınızı atacağınız yere, ayağınızın ucuna bakın, etrafa değil demektir.

Almanya vize başvuru Amaçları

İbadetlerin pek çok hikmetlerinden birisi de insanı terbiye etmesidir. Hususiyle dilin terbiyesinde oruç ibadeti çok etkilidir. Nekadar enfes tespitlerdir şu hadis-i şerifler: “Oruç Mü’minin sığınacağı kalelerden bir kaledir. Yeter ki yalan ya da gıybetle kişi onu yırtmamış olsun. Oruçlunun susması tesbih kabul edilir. Biriniz oruç tutacak olursa kötü söz sarfetmesin, bağırıp çağırmasın, birisi kendisine yakışıksız bir laf söyleyecek veya kavga edecek olursa ben oruçluyum desin, ona bulaşmasın.”

Edeb kelimesi de Arapça’da elif, dal, be harflerinden oluşmaktadır. Bunun açılımı da eline, diline, beline hakim ol demektir. Efendimiz (sav): “Gerçek Mü’min elinden ve dilinden emin olunan kimsedir, Bel gücü temsil ettiği gibi şehevânî arzuları da temsil eder. Dil de insanın saklı duygularının tercümanıdır. Günahı göz ile söz işlese de cezasını dîl (gönül) çeker, kılıç yarası iyileşir ama dil yarası iyileşmez, demiş atalarımız. Dirgen gibi diller deşiyor gönülleri şeytan asrı ahir zaman günlerinde.

Bu gün kem sözlerden üzerini kara bulutlar kaplamış olsada Anadolumuzun güzel insanlarının ne güzel sözleri vardı. Çocuklarını tanıtırken ellerinizden öper, hizmetkârınız derlerdi. Kendinden bahsederken de bendeniz diye söze başlar, büyüğüne de zât-ı âlileriniz diye hitap ederlerdi. Evlerinin girişinde haneye hürmeti hatırlatan hüsnü hatla yazılmış “Edeb Ya Hu” levhası vardı. Medeniyetimizde şehirler bile Mekke-i Mükerreme, Medine-i Münevvere, Kuds-ü Şerif, Şam-ı Şerif, İslâmbol, Medine-i Tayyibe, Diyar-ı İslâm gibi hürmetli sözlerle yâd edilirdi.

Günde beş defa Huzur-u ilahide el bağlayıp söz veren, Rehberinin (sav) ahlakını şekillendiren Kelam-ı Kadim’i okuyan, en hayırlınız dilinden emin olunanınızdır şeklinde tavsif edilen Mümin’in ağzının ayarı iyice bozuldu. Kanallarından yalan akıyor, frekanslarından yalan esiyor, tepelerinden kurum gibi yalan yağıyor, kürsülerinde yalan konuşuluyor, evi, işi, kahvesi, sokağı vs yalan, dedikodu, gıybet gibi malayani selinde sürükleniyor.

Çatal dil kavramını Amerika’nın yerlileri yalancılar için kullanırmış. Anadolumuzun nezaketli insanları da ahlaktan, saygıdan ve adâb-ı muaşeretten yoksun; diliyle adeta zehir saçan insanlara doğrudan doğruya yılan dememek için çatal dil demiş.

Şehvet ve dil arasında hassas bir ilinti olmalı ki Söz sultanı: “Bana iki dudak arasıyla, apış arasını garanti verin size cenneti garanti vereyim, kişinin edebi aklının ölçüsü nispetindedir.” buyurmuş. Bu gün aklını yitirmiş, dilleri çatallaşmış ve cinnet hali yaşayan insanların durumu; Hindliler’in şehevani duygularını artırmak için dilini ortasından ikiye yardırmaları sapıklığından daha vahim, Harry Potter’in yılanlarla konuşmak için yaptığı saçmalılıklardan daha rezil, büyücülerin ağızlarındaki kocaman dillerinden daha ürpertici, Apollo’nun halkıyla arasına soktuğu adamlarının dilinden daha maskaradır. Lügatlerde bunlara yakıştırılan en uygun ünvan da çatal dildir.